Z dziejów Kościoła milczenia

Wciąż mało jest publikacji dotyczących prześladowań Kościoła katolickiego w krajach rządzonych przez komunistów po II wojnie światowej. Dlatego dobrze się stało, że krakowskie Wydawnictwo Petrus zdecydowało się na publikację książki zmarłego dwa lat temu słowackiego salezjanina ks. Antona Hlinki „Siła słabych i słabość silnych”.

Autor w 1951 r. jako młody zakonnik opuścił rodzinną Słowację. Po studiach odbytych w Turynie, Wiedniu i Rzymie przez wiele lat wykładał filozofię w seminariach salezjańskich. W latach 1971-1991 przebywał w Monachium, gdzie angażował się w działalność publicystyczną w Głosie Ameryki, Radiu Wolna Europa i Radiu Štefanus. Na Słowację mógł powrócić dopiero w 1991 r.

W książce ks. Hlinka ukazuje wiele faktów dotyczących prześladowania Kościoła na Słowacji. Przywołuje np. powstanie w 1949 r. urzędu ds. Kościoła powołanego „w trosce o to, aby Kościół i życie religijne rozwijało się w zgodzie z ustawą i zasadami ludowo-demokratycznego zarządzania”. Co to w praktyce oznaczało?

Oskarżenia duchownych o zdradę stanu, publiczne procesy biskupów i księży i zasądzone dla nich wieloletnie kary więzienia, konfiskatę majątku kościelnego, decydowanie przez władze państwowe, kto z duchownych może sprawować swój urząd kościelny, a kto nie, pozbawienie Kościoła szkół i systematyczną ateizację młodzieży, zakaz angażowania się świeckich w życie parafii, likwidację kościelnej Caritas, powołanie ruchu postępowych katolików, który konferencja Episkopatu uznała za schizmatycki, faktyczną likwidację wielu zakonów i zgromadzeń, pozbawianie ludzi pracy w ramach represji za działalność religijną, likwidację Kościoła greckokatolickiego przez przymusowe przyłączenie jego wiernych do prawosławia (90 proc. duchownych unickich odmówiło przejścia) – to tylko niektóre z omówionych szerzej zagadnień.

Prześladowania Kościoła na Słowacji trwały do samego końca rządów komunistycznych. Nawet kilka miesięcy przed objęciem urzędu prezydenta przez Václava Havla próbowano zaktywizować skompromitowaną organizację skupiającą księży-patriotów „Pacem in terris”, a nawet reaktywować tzw. Akcję Katolicką, która z prawdziwą Akcją Katolicką nie miała nic wspólnego, a której przywódcy rozbijający jedność Kościoła byli ekskomunikowani 40 lat wcześniej.

Wśród heroicznych świadków Milczącego Kościoła autor wiele miejsca poświęca postaci i owocnej działalności odważnego kard. Jána Korca, który przez wiele lat swego biskupiego posługiwania działał w konspiracji, zanim w 1991 r. został biskupem Nitry.

Anton Hlinka – „Siła słabych i słabość silnych. Prześladowanie Kościoła na Słowacji 1945-1989”, Wydawnictwo Petrus Kraków 2013, str. 296 + XVI (wkładka zdjęciowa), tłum. ks. Artur Sobótka.

Wojciech Świątkiewicz Idziemy nr 14 (395), 7 kwietnia 2013 r.