Zrozumieć człowieka

Każdy z was, młodzi przyjaciele,
znajduje też w życiu jakieś swoje „Westerplatte”.
Jakiś wymiar zadań, które musi podjąć i wypełnić.
(…) Wreszcie – jakiś porządek prawd i wartości,
które trzeba „utrzymać” i „obronić”.

Jan Paweł II

Mówi się, że dziś człowiek potrafi odpowiedzieć niemalże na każde pytanie, z wyjątkiem tych: kim sam jest lub kim powinien być. Trudno jest więc osiągnąć konsensus w sprawie edukacji. Nie wydaje się możliwe określenie najbardziej skutecznych polityk w tym zakresie. Aby ominąć tę trudność, szuka się ideologicznie neutralnego gruntu, na którym można w sposób niekontrowersyjny oprzeć działania edukacyjne. Wielu wierzy, że znajdą go w technologii i innowacjach.

Jeśli coś jest przedstawione jako innowacyjne, można oszczędzić sobie uzasadnienia jego trafności. W dziedzinie techniki pozytywne wartościowanie nowego jest uzasadnione. Najnowszy samochód prawdopodobnie jest najbardziej zaawansowany technicznie, ale czy nie byłoby głupotą wierzyć, że jesteśmy lepszymi pisarzami niż Mickiewicz tylko dlatego, że piszemy po nim?

Z drugiej strony, nowość produktu nie gwarantuje jego sukcesu. Każdy przedsiębiorca wie, że innowacja nie jest pozbawiona ryzyka. Najnowszy produkt nie zawsze wyprzedza poprzedni, nawet jeśli jest technologicznie lepszy. Porażki nie są rzadkością w innowacjach. Inwestycje w innowacje są konieczne, by starać się nie pozostawać w tyle, ale nie gwarantują pionierskich pozycji. Jeśli firma zawiedzie w innowacji technologicznej, może znaleźć się w tarapatach. Czy tak wielkie ryzyko można podejmować np. w edukacji?

Dziś trwałość antropologiczna została zaciemniona. By ją zauważyć, musimy patrzeć w przeszłość, a nie wyłącznie w przyszłość. I tu właśnie na pierwszy plan wysuwa się jeden z celów edukacji humanistycznej: opanowanie szerokiego spojrzenia na sprawy ludzkie. Jeśli Platon nadal zmusza nas do myślenia, jeśli nadal słuchamy Mozarta, jeśli nadal jesteśmy zdecydowani szukać bezpiecznej pracy i szczęśliwej miłości, jeśli nasza pozycja w kosmosie nadal prowokuje pytania… to dlatego, że istnieje trwałość antropologiczna. W zmiennym świecie jest coś w człowieku, co się nie zmienia.

W tym kontekście jeszcze bardziej aktualne stają się słowa wygłoszone przez św. Jana Pawła II podczas jego pierwszej pielgrzymki do Polski: „Człowieka bowiem nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa. A raczej: człowiek nie może siebie sam do końca zrozumieć bez Chrystusa. Nie może zrozumieć ani kim jest, ani jaka jest jego właściwa godność, ani jakie jest jego powołanie i ostateczne przeznaczenie. Nie może tego wszystkiego zrozumieć bez Chrystusa”.