Prorok Amos mówi: Jestem pasterzem i tym, który nacina sykomory (7,14)
Jak zachować swoistą intymność wiary? W jaki sposób okazać się wiernym wyznawanym ideałom w nieustannym zmaganiu się z codziennością? Myślę, że wielu współczesnych katolików – i nie tylko – staje wobec tych pytań.
Nie jest to jednak problem pojawiający się w naszych czasach. Już w Biblii, w Starym Testamencie spotykamy ludzi boleśnie doświadczających ostrości takiego konfliktu. Jednym z nich był prorok Amos.
Żył w czasach, gdy królestwo założone przez Dawida zostało podzielone na dwie części. Południowa, znajdująca się wokół Jerozolimy i na południe od niej, rządzona była przez potomków tego wielkiego króla. Dzięki temu zachowano kult Jahwe sprawowany w świątyni oraz podstawowe instytucje tego teokratycznego państwa. Na północy zaś powstał kraj rządzony przez samozwańcze dynastie, które dla umocnienia swojej pozycji zapoczątkowały kult Jahwe w królewskich sanktuariach w Betel i Dan, ustawiając tam posążki byków. Tak rozpoczął się podział Izraela i schizma w oddawaniu czci Jedynemu Bogu. W takich warunkach podejmuje działalność Amos – pasterz i rolnik spod miejscowości Tekoa w państwie południowym. To właśnie jemu Bóg nakazał, aby poszedł na północ, do Betel, i tam głosił upomnienie. Ciekawe, że Jahwe zdecydował się na ten krok, posyłając proroka do grzeszników. Wynika z tego, że zależy Mu na każdym, nawet na tym, który odrzuca prawidłowy, czyli zgodny z Prawem, kult. W konsekwencji pasterz z Judei miał podjąć się nawrócenia odstępców.
Jakże trudno przekonywać ludzi, którzy podjęli decyzję o odstępstwie i ustanowili prawa i instytucje stojące na straży nowej drogi. Amos prawdopodobnie doskonale zdawał sobie z tego sprawę, ale nie potrafił lub nie chciał przeciwstawić się Bogu. W tekście jego księgi znajdujemy zdanie pokazujące konieczność pójścia za wezwaniem Powołującego: „Gdy lew zaryczy, któż się nie ulęknie? Gdy Pan Bóg przemówi, któż nie będzie prorokować?” (Am 3,8). W efekcie ten wierzący człowiek wyrusza do Betel.
Pierwszym zadaniem proroka musiało być ukazanie, w czym jego słuchacze błądzą, gdzie grzeszą. W drugim rozdziale księgi Amosa czytamy: „Tak mówi Pan: Z powodu trzech występków Izraela i z powodu czterech nie odwrócę tego [wyroku], gdyż sprzedają za srebro sprawiedliwego, a ubogiego za parę sandałów; w prochu ziemi depcą głowy biednych i ubogich kierują na bezdroża; ojciec i syn chodzą do tej samej dziewczyny, aby znieważać święte imię moje. Na płaszczach zastawnych wylegują się przy każdym ołtarzu i wino wymuszone grzywną piją w domu swego Boga” (Am 2,6-8; por. 8,4-6).
Gdy przypatrzymy się bliżej wymienionym w tym zdaniu grzechom, zauważamy, że należą one właściwie w całości do sfery spraw życia społecznego: ucisk ubogich, łapówki w sądach, ustanawianie bezmyślnych praw, kierujących „na bezdroża”, wymuszanie spłaty długów. Prawdopodobnie trudno było żyć w takim społeczeństwie – jedni bogacili się na krzywdzie innych, drudzy popadali w przepaść ubóstwa bez jakiejkolwiek szansy wydostania się z niej. Właśnie Amos miał upomnieć się o prawa najbardziej bezradnych. Nie tak przecież ustanowił Jahwe w swoim Prawie. Na przykład wierzyciel nie mógł wybierać sobie formy spłaty długu (dodajmy, że według ówczesnych norm oprocentowanie długu w granicach kilkuset procent było całkiem normalną praktyką!). Prawo mówiło: „Na dworze będziesz stał, a człowiek, któremu pożyczyłeś, wyniesie ci ten zastaw na zewnątrz” (Pwt 24,11). Niestety, praktyka życia codziennego doprowadziła do sytuacji, która musiała spotkać się z ostrą krytyką ze strony proroka.
Co? Gdzie? Kiedy?
