Boski ekosystem

O ekologii słyszymy nieraz w kontekście aktywistów przywiązujących się do drzew albo straszenia globalną katastrofą. Taki sposób ochrony środowiska może się wydawać przesadzony. Jednak problem nadmiernego wyzyskiwania zasobów i zanieczyszczenia środowiska realnie istnieje. Doświadczają go mieszkańcy biednych krajów i rejonów nadmiernie eksploatowanych gospodarczo, ale też mieszkańcy metropolii, którzy cierpią z powodu smogu, tłoku, braku zieleni, a czasem niezdrowej żywności. Ponadto w dobie globalnego rynku i stałego przemieszczania się ludzi to, co dzieje się na jednym kontynencie, może wpływać na cały świat.

Ekologia stała się tematem numer jeden współczesnego świata. Modny styl życia zero waste (ang. zero odpadów) polega na wytwarzaniu jak najmniejszej ilości śmieci, jeśli chodzi np. o opakowania czy ubrania. Do lamusa odchodzą plastikowe sztućce czy pojemniki, zastępowane biodegradowalnymi. Odpowiedzią na nadmierną konsumpcję stał się także minimalizm, polegający na ograniczaniu potrzeb i wymagań, który widać chociażby w nowoczesnym sposobie urządzania mieszkań czy stawianiu bardziej na jakość niż ilość rzeczy.

W tym całym „zamieszaniu” wokół ekologii i zamęcie pojęciowym pojawia się głos papieża Franciszka, który raz po raz wypowiada się na tematy związane z ochroną środowiska i troską o „wspólny dom”. Papież poświęcił temu zagadnieniu encyklikę „Laudato si’” (2015 r.), w której przedstawia ekologię z punktu widzenia chrześcijańskiej wizji świata i człowieka, pozwalającej głębiej i lepiej zrozumieć ten temat.

ROŚLINY CHWALĄ BOGA

Papieską encyklikę rozpoczyna długi passus na temat znaczenia ochrony ekosystemów oraz różnorodności biologicznej. „Każdego roku znikają tysiące gatunków roślin i zwierząt, których nie będziemy już mogli poznać, których nie będą już mogły zobaczyć nasze dzieci, gatunków utraconych na zawsze. Zdecydowana większość ginie z przyczyn związanych z jakimś ludzkim działaniem. Z naszego powodu tysiące gatunków nie będzie swoim istnieniem chwaliło Boga ani też nie będą przekazywać nam swego orędzia. Nie mamy do tego prawa” – podkreśla papież (Laudato si’, 33).

Wartość życia jako takiego we wszelkich jego przejawach jest pewnego rodzaju nicią przewodnią tej wizji ekologii. „Nasz wspólny dom, stworzenie, nie jest jedynie «zasobem». Stworzenia mają wartość same w sobie i odzwierciedlają, każde na swój sposób, mądrość i dobroć Boga” – napisał Franciszek na Twitterze (9 września br.).

Papież kieruje przesłanie encykliki „Laudato si’” do wszystkich ludzi, nie tylko katolików czy chrześcijan. Ciekawy materiał odnajdą w niej przyrodnicy. – Encyklika jest cudowna, jest w niej zawarta rzetelna wiedza i głębokie zrozumienie funkcjonowania przyrody, ekosystemów, wpływu człowieka na przyrodę. Fragmentami można ją czytać jak podręcznik ekologii. A przy tym nie ma fatalizmu, ale rozumowa argumentacja – mówi dr Maria Obrębska, biolog i dydaktyk.

Mogłyby zatem sięgnąć po nią szerokie rzesze ludzi zainteresowanych ekologią. – To jest świetny materiał na lekcje wychowawcze – podpowiada dr Obrębska. Młodzi interesują się ekologią, niestety bardziej na poziomie haseł, zasłyszanych w mediach sloganów – dodaje.

LUDZKA I INTEGRALNA

Św. Jan Paweł II pisał o „ekologii ludzkiej”, która ściśle wiąże się z ochroną dobra, jakim jest życie, przede wszystkim życie ludzkie, gdyż to człowiek jest „w sercu stworzenia” (Pastores gregis, 70). „Jak można skutecznie stawać w obronie przyrody, jeśli usprawiedliwiane są działania bezpośrednio godzące w samo serce stworzenia, jakim jest istnienie człowieka?” – pytał papież Polak w Zamościu w 1999 r.

Franciszek w encyklice „Laudato si’” zaproponował koncepcję „ekologii integralnej”, która oprócz wymiaru przyrodniczego uwzględnia również aspekt ludzki i społeczny. Zadaniem ekologii jest wszakże badanie relacji między organizmami żywymi a środowiskiem, w którym żyją, co wymaga również przemyślenia warunków życia ludzi i społeczeństw, a nie wyłącznie zwierząt i roślin.

– „Laudato si’” podsumowuje pięćdziesięcioletnie nauczanie Kościoła na temat ekologii. Nowością jest właśnie pojęcie „ekologia integralna”, a także „duchowość ekologiczna”. Dla Franciszka ekologia integralna jest kluczem do mówienia o relacjach człowieka ze stworzeniem i Bogiem Stwórcą – mówi o. Stanisław Jaromi OFMConv., ekolog. – Papież podkreśla związek między troską o środowisko a ogólnoludzkim braterstwem, troską o biednych i potrzebujących. Takie podejście wywodzi się od św. Franciszka z Asyżu, który zawarł tę myśl w hymnie „Pochwała stworzenia” – podkreśla franciszkanin.