Ewangelie o Zmartwychwstaniu

Sprawozdania ze spotkań z Chrystusem zmartwychwstałym i z jego zjawień się, czyli tzw. chrystofanii, przedstawiają zdarzenia cudowne, naturalnie niewytłumaczalne.
Świadectwa Nowego Testamentu na temat powstania Jezusa z martwych można podzielić na trzy grupy. Pierwsza to relacje o znalezieniu pustego grobu, wzmocnione przez okoliczność, że był on zamknięty i strzeżony. Ciało Jezusa znikło i tylko powstanie z martwych mogło to wyjaśnić. Druga grupa to pokazane już sprawozdania z Chrystusem zmartwychwstałym. Trzecia grupa świadectw to zapisane w Nowym Testamencie wyznania wiary pierwszych chrześcijan, których kluczowym punktem jest powstanie Chrystusa z martwych. Wynika z nich, że zmartwychwstanie było koniecznym i centralnym punktem wyznania wiary pierwszych chrześcijan i głoszonej przez nich Dobrej Nowiny. Ich ważność polega również na tym, że zapewne zostały utrwalone na piśmie wcześniej niż relacje o znalezieniu pustego grobu i spotkaniach z Jezusem.

Potwierdzenia

Wszystkie te trzy grupy stanowią przesłankę dla przekonania, że Jezus naprawdę zmartwychwstał. Jest to, po pierwsze, jedyne wyjaśnienie zniknięcia ciała, po którym zostały tylko płótna grobowe. Następnie wielu wiarygodnych świadków widziało Jezusa żywego po ukrzyżowaniu i pogrzebie. Kilka zjawień widziało wielu świadków, co wyklucza halucynacje. Świadkowie są wymieniani z imienia; byli to ludzie, którzy potem apostołowali. Z relacji wynika, że wydarzenia te pamiętane były we wczesnym Kościele w kraju Izraela. Wreszcie powstanie i rozwój pierwotnego Kościoła trudno by wyjaśnić bez takiego punktu wyjścia.

Liczbę zjawień się zmartwychwstałego Jezusa niełatwo określić, gdyż nie zawsze wiemy, kiedy różne Ewangelie mówią o tych samych zdarzeniach. W każdym razie było tych zdarzeń około dziesięciu. Nie wszystkie musiały zostać zapamiętane i opisane. Oprócz relacji z Ewangelii mamy też listę zjawień się Jezusa, zacytowaną przez św. Pawła w I Liście do Koryntian (1 Kor 15, 3-8). Informuje ona o ukazaniu się specjalnie Piotrowi i Jakubowi, a w końcu Pawłowi. Ewangelie o tym nie donoszą.

Poniżej wymienimy odpowiednie relacje ewangeliczne, najpierw te o pustym grobie, a następnie te o spotkaniach z Jezusem. Odpowiada to kolejności z Ewangelii. Najpierw opisują one zjawienia się w Jerozolimie, a potem w Galilei. Stosując taką kolejność, zaznaczmy jednak, że zjawienia się w Galilei są opisane tak, jakby były dla uczniów zaskoczeniem. To może wskazywać, że Jezus najpierw był widziany w Galilei, ale zjawienia się w Jerozolimie zostały przez ewangelistów przytoczone najpierw z powodu logiki geograficznej i teologicznej. Wniebowstąpienie koło Jerozolimy również sugeruje, że spotkania jerozolimskie miały miejsce później.

Relacje Ewangelii

Grób Jezusa, zamknięty i pod strażą, na trzeci dzień znaleziono pusty. Ewangelia św. Mateusza podaje, że strażnicy grobu przerazili się na widok anioła i uciekli, ale potem na polecenie kapłanów twierdzili, iż uczniowie ukradli ciało Jezusa (Mt 27,62-66; 28,4.11-15).

Po szabacie, w niedzielę wczesnym rankiem, do grobu przybyły z pachnidłami trzy kobiety z otoczenia Jezusa (Mk 16,1-8 i par.). W grobowcu spotkały anioła (lub aniołów) i usłyszały o powstaniu Jezusa z martwych. Z początku w zmieszaniu nie powtórzyły tego uczniom Jezusa, a gdy się zdecydowały, ci to zlekceważyli. Piotr z „uczniem umiłowanym” pobiegli jednak do grobowca i znaleźli tylko płótna pogrzebowe.

Potem, jeszcze przy grobie, zobaczyła Jezusa żywego Maria z Magdali (J 20,11-18). Oznajmił jej, że wstąpi do swego Ojca, Boga – powstanie z martwych jawi się jako przejście do życia w niebie, a nie powrót na ziemię. Według ewangelisty Mateusza (28,9-10) Jezusa zobaczyły zaraz potem i inne kobiety. Przedstawienie kobiet jako pierwszych świadków zmartwychwstania musi odbijać autentyczne wspomnienia, gdyż świadectwo kobiet lekceważono i ewangeliści nie mieli powodu, by je eksponować.

Potem nastąpiła seria spotkań Jezusa z uczniami. Ukazał się przynajmniej dwukrotnie uczniom zebranym razem i rozmawiał z nimi. Przy pierwszym spotkaniu upewnił ich, że nie jest duchem, lecz ma ciało (Łk 24,36-43). Równolegle lub przedtem spotkał dwóch uczniów podążających z Jerozolimy do Emaus, rozmawiał z nimi i nierozpoznany siadł z nimi do stołu, a następnie zniknął (Łk 24,13-35). Przy posiłku zganił jedenastu apostołów za niedowierzanie co do zmartwychwstania i nakazał im głosić Dobrą Nowinę (Mk 16,14-18). Przez gest tchnienia udzielił im Ducha Świętego i nadał im władzę odpuszczania grzechów (J 20,19-23). Przy ponownym zjawieniu się apostołom tydzień później zganił nieobecnego poprzednio Tomasza za niedowiarstwo (J 20,24-29).

Zmartwychwstanie Jezusa trzeba pojąć jako fakt, a tym samym jako naczelny argument na rzecz wiary chrześcijańskiej

W Galilei Jezus spotkał grupę uczniów przy łowieniu ryb nad jeziorem Genezaret. Są to właściwie dwie relacje: o cudownym połowie ryb i rozpoznaniu Jezusa, oraz o rozmowie z Piotrem, któremu Jezus powierzył pasienie swoich owiec (J 21). W Galilei na górze ukazał się apostołom i zalecił im misję do wszystkich narodów (Mt 28,16-20).

W Ewangelii św. Mateusza jest to spotkanie końcowe, natomiast św. Łukasz opisuje odejście do nieba koło Jerozolimy 40 dni po zmartwychwstaniu. Wniebowstąpieniu towarzyszyły końcowe pouczenia dla uczniów (Łk 24,44-53; Dz 1,4-12).

Z zachowanych rękopisów Ewangelii według św. Marka wynika, że pierwotnie nie obejmowała ona ustępu końcowego (Mk 16,9-20). Zawiera on listę zjawień się Jezusa po zmartwychwstaniu. Ich charakterystyka pasuje po części do dłuższych opisów znanych z innych Ewangelii, ale nie jest z nich zapożyczona. Uważa się, że był to dawny, niezależny wykaz spotkań z Chrystusem zmartwychwstałym, potem dołączony do tej Ewangelii.

Z powyższych świadectw wyłaniają się zaskakujące fakty. Było powszechnie wiadome, że Jezus został ukrzyżowany z wyroku prefekta rzymskiego na skutek oskarżenia ze strony przywódców żydowskich. Umarł na widoku publicznym straszną śmiercią. Martwe ciało zdjęto z krzyża i pochowano. Było to zapewne w piątek 7 kwietnia 30 roku. Na trzeci dzień rano, w niedzielę, czyli po szabacie i święcie Paschy, Jezusa już nie znaleziono w grobie. Najpierw brak ciała odkryły kobiety z otoczenia Jezusa, a potem potwierdzili to jego uczniowie, którzy obejrzeli pusty grób. Potem nastąpiła seria zjawień się Jezusa wobec rozmaitych świadków. Co się zatem wydarzyło?

Ten sam i inny

Samo zmartwychwstanie w ogóle nie mogło być opisane i Nowy Testament tego nie czyni. Po pierwsze, nie miało świadków. Po drugie, nie należy do tego świata, gdyż polega na przejściu od śmierci do życia w Bogu, w ciele przemienionym. Relacje ewangeliczne dotyczą uchwytnych dla zmysłów konsekwencji powstania Jezusa z martwych. Ale i te one pod pewnymi względami sprawiają trudność, gdyż świadkom trudno było przedstawić to, co widzieli.

Ewangelie zachowały więc świadectwa, że po śmierci na krzyżu Jezus żył nadal i można go było spotkać. Jak go przedstawiają? Z jednej strony zmartwychwstały Jezus zjawiał się w sposób realny i fizyczny, jadł i mógł powiedzieć uczniom: „Obmacajcie mnie i zobaczcie, bo duch mięsa i kości nie ma, a ja mam, jak widzicie” (Łk 24,39; przekłady tego zdania są zwykle nie dość wyraziste). Kobiety mogły „chwycić Jego stopy” (Mt 28,9). Apostoł Tomasz mógłby dotknąć ran: „Unieś palec [ku śladom gwoździ] i zobacz moje ręce; unieś rękę i włóż w mój bok” (J 20,27). Jak za życia ziemskiego, Jezus przebywał z uczniami, nauczał ich, łamał chleb i dawał ostatnie polecenia. Taki sposób obecności przewyższa pojawienie się w wizji.