Nadzwyczajny Jubileusz

Zamurowane Drzwi Święte w Bazylice św. Piotra w Rzymie

Podczas niedawnego pobytu w Afryce, w niedzielę 30 listopada, Ojciec Święty w katedrze w Bangi, stolicy Republiki Środkowoafrykańskiej, dokonał otwarcia pierwszej jubileuszowej Bramy Miłosierdzia, „gdzie każdy wchodzący będzie mógł doświadczyć miłości Boga, który pociesza, przebacza i daje nadzieję” (Misericordiae vultus, nr 3).

Głoszenie miłosierdzia

Nawiązując do encykliki Jana Pawła II Dives in misericordia, papież Franciszek podkreślił, że temat miłosierdzia wciąż natrafia na niezrozumienie i sprzeciwy. „Umysłowość współczesna, może bardziej niż człowiek przeszłości, zdaje się sprzeciwiać Bogu miłosierdzia, a także dąży do tego, ażeby samą ideę miłosierdzia odsunąć na margines życia i odciąć od serca ludzkiego. Samo słowo i pojęcie ‘miłosierdzie’ jakby przeszkadzało człowiekowi, który poprzez nieznany przedtem rozwój nauki i techniki bardziej niż kiedykolwiek w dziejach stał się panem i uczynił sobie ziemię poddaną (por. Rdz 1, 28). Owo ‘panowanie nad ziemią’, rozumiane nieraz jednostronnie i powierzchownie, jakby nie pozostawiało miejsca dla miłosierdzia” (nr 2).

Biblijne przykazanie „panowania nad ziemią” zostało więc drastycznie wypaczone. W Księdze Rodzaju chodzi o „panowanie” królewskie, które zakłada odpowiedzialność za poddanych, którymi w szerokim tego słowa znaczeniu są elementy świata stworzonego przez Boga. Tymczasem współczesna polityka i praktyka zamieniły świat w przedmiot wszechstronnej i bezwzględnej eksploatacji, która rządzi się niepisanymi prawami siły i wyzysku. W tej koncepcji „panowania” nie ma miejsca dla miłosierdzia, traktowanego jako objaw słabości szkodzącej ludziom, którzy poprzez bezprecedensowy postęp techniki i technologii stali się – rzekomo – samowystarczalni.

W świecie, w którym różne ideologie, zwłaszcza wszechobecny relatywizm i liberalizm, usiłują wyprzeć i zastąpić religię, obracając się głównie przeciwko chrześcijaństwu, miłosierdzie, z całym bogactwem jego treści i sposobów urzeczywistniania, jest wypierane przez politycznie motywowane formy doraźnej pomocy i wsparcia. Wiele z nich stoi na usługach odgórnie zaplanowanego i konsekwentnie realizowanego umacniania bezbożnych ideologii. Pokusa „panowania nad ziemią”, przeżywana jako pragnienie dominacji i niczym nieskrępowanej władzy, usuwa i niweczy wzgląd na rzeczywistość i skutki grzechu. Nawet w Kościele grzech stał się pojęciem niemodnym i swoiście staroświeckim, przywoływanym coraz rzadziej i jakby wstydliwie. Ale tam, gdzie nie mówi się o grzechu, zbyteczne staje się również przebaczenie oraz – konsekwentnie – wzgląd na miłosierdzie Boże. Poznanie i wyznanie własnej grzeszności stanowi fundamentalny warunek uzyskania przebaczenia jako dojrzałego owocu Bożego miłosierdzia. Przypominanie o grzechu nie poniża człowieka ani nie umniejsza jego godności, lecz tworzy warunki do zbawienia.

Gdy miłosierdzie jest pojmowane źle, bardzo na tym traci wizerunek Boga. Jego miłosierdzie nie jest znakiem słabości – wprost przeciwnie! Papież Franciszek przypomina słowa św. Tomasza z Akwinu: „Właściwe Bogu jest stosowanie miłosierdzia i w tym najwyraźniej wyraża się jego wszechmoc” (nr 6). Gwałtowny postęp nauki i techniki, dając możliwości, których ludzie nigdy przedtem nie mieli, skutkuje egoistycznym zadufaniem i poleganiem wyłącznie na sobie. Wielu ludzi żyje tak, jakby Bóg nie istniał. Poprzestają na używaniu dostępnych im dóbr, bez dociekania i zgłębiania sensu oraz przeznaczenia własnego życia. Zaniedbując i wygaszając pragnienia duchowe, zamykają się na wszystko, co przychodzi jako dar i łaska, lecz wymaga z ich strony otwarcia się i współpracy.

Bóg najpełniej objawił siebie w Jezusie Chrystusie, który „jest obliczem miłosierdzia Ojca” (nr 1). Wzgląd na miłosierdzie bodaj najmocniej zwraca człowieka ku Bogu, zachęcając do odnowy i umocnienia swej wiary. Boże miłosierdzie znajduje szczególny wyraz w przebaczeniu, a właściwie w nieustannym przebaczaniu. Bóg nigdy i nikomu, kto wchodzi na drogę skruchy i nawrócenia, nie odmawia przebaczenia oraz możliwości zaczynania od nowa. Na kartach Starego i Nowego Testamentu znalazło się wiele tekstów, które wielbią Boga za to, że objawia się On przede wszystkim poprzez miłosierdzie, okazując w ten sposób swoją łaskawość i miłość. Papież Franciszek podkreślił: „W ‘pełni czasów’ (por. Ga 4, 4), gdy wszystko było gotowe według Jego planu zbawienia, zesłał On swojego Syna, narodzonego z Maryi Dziewicy, aby objawić nam w sposób ostateczny swoją miłość” (nr 1). Cała historia zbawienia, której apogeum stanowi wcielenie Syna Bożego, objawia Boże miłosierdzie jako wyraźne potwierdzenie, że Bóg jest Miłością.

We współczesnym świecie (i Kościele) kryzys miłosierdzia idzie w parze z kryzysem przebaczenia. Franciszek podkreśla: „W niektórych przypadkach wydaje się nawet, że zanika już samo słowo przebaczenie. Jednak bez doświadczenia przebaczenia pozostaje nam droga bezpłodna i sterylna, jakbyśmy żyli w jakimś miejscu pustynnym i odosobnionym. Nadszedł znowu czas dla Kościoła, aby przyjąć na siebie radosne głoszenie przebaczenia. To jest czas powrotu do tego, co istotne, aby wziąć na siebie słabości i trudności naszych braci. Przebaczenie to siła, która przywraca do nowego życia i dodaje odwagi, aby patrzeć w przyszłość z nadzieją” (nr 10). Jan Paweł II wyraził to słowami: „Nie ma sprawiedliwości bez miłosierdzia, a nie ma miłosierdzia bez przebaczenia”.