Papieska uczelnia w sercu Rzymu

Przy Piazza della Pilotta, w centrum Rzymu, wznosi się okazały gmach Pontificia Università Gregoriana, czyli Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego. Uczelnia za niecałe 30 lat będzie świętować 500-lecie istnienia.

ŚWIĘCI ABSOLWENCI

Przez wieki uczelnia była zarezerwowana tylko dla jezuitów, następnie kleryków i księży oraz duchownych z innych zgromadzeń. Ostatecznie i świeccy zostali dopuszczeni na studia i dziś stanowią rosnącą grupę.

Pośród studentów wciąż przeważają Europejczycy (45,31 proc., dane z roku akademickiego 2019/2020), z najliczniejszą grupą Włochów (791 osób), Polacy plasują się na 7. pozycji (72 osoby). Na drugim miejscu są studenci z obu Ameryk (23,13 proc.), z Azji i Afryki (po 15,5 proc.) oraz z Oceanii (0,56 proc.). W nadchodzącym roku akademickim naukę rozpocznie blisko 3 tysiące studentów ze 125 krajów świata.

– Na Gregorianie zauważa się dziś większą obecność studentów ze Wschodu. Tak nie było, kiedy ja tu byłem studentem przed upadkiem muru – zauważa ustępujący rektor, ks. prof. Nuno da Silva Gonçalves. – Dziś jest znacząca obecność studentów z Europy Środkowej i Wschodniej. Także studentów z Azji i Afryki, te grupy nieustannie rosną. To odzwierciedla geografię dzisiejszego Kościoła, który wzrasta w Azji i Afryce, a maleje na Zachodzie. Wspólnota studentów jest przede wszystkim coraz mniej europejska.

Absolwentami Uniwersytetu Gregoriańskiego było 16 papieży. 28 absolwentów tej uczelni zostało kanonizowanych, a 55 – beatyfikowanych. Wśród nich był św. o. Maksymilian Maria Kolbe, który obronił doktorat z wyróżnieniem (summa cum laude), oraz niedawno beatyfikowany Jan Paweł I. Według statystyk z końca 2020 r. jedna trzecia obecnego Kolegium Kardynalskiego i prawie jedna czwarta biskupów świata szczyci się dyplomem tej papieskiej uczelni.

PIĘĆ WIEKÓW

Uczelnia, powołana do istnienia w 1551 r. przez założyciela Towarzystwa Jezusowego, św. Ignacego Loyolę, początkowo stanowiła szkołę gramatyki, humanistyki i doktryny chrześcijańskiej, przekształconą następnie w Collegium Romanum. Dewizą uczelni są słowa „Virtus et Scientia” (cnota i wiedza). Papież Paweł IV w 1556 r. przyznał Kolegium Rzymskiemu prawo nadawania stopni akademickich z filozofii i teologii. W 1584 r. odbyła się inauguracja działalności nowego, obszernego gmachu, wzniesionego przy poparciu i pomocy papieża Grzegorza XIII. To właśnie ze względu na niego uczelnię zaczęto nazywać Uniwersytetem Gregoriańskim. Jednak oficjalnie tytuł „Pontificia Università Gregoriana del Collegio Romano” nadał jej dopiero papież Pius IX w roku 1873.

Pius IX był szczególnie związany z Kolegium Rzymskim. Jeszcze jako świecki młodzieniec był członkiem bractwa, które działało przy uczelni. Tam poznał działalność jezuitów, do której odnosił się z szacunkiem także później, jako następca św. Piotra.

W XIX w. jezuiccy profesorowie z Kolegium byli bardzo cenieni w Wiecznym Mieście. W 1852 r. wyszedł traktat nt. Niepokalanego Poczęcia Maryi o. Giovanniego Perrone SJ, wykładowcy Gregoriany, autorytetu teologicznego swojej epoki, a także konsultora Kurii Rzymskiej. Dwa lata później, 8 grudnia 1854 r., Pius IX ogłosił dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny. W skład komisji opracowującej dogmat weszło siedmiu teologów, w tym trzech jezuitów. Jezuitom papież powierzył przygotowanie Soboru Watykańskiego I. Ich wkład teologiczny i praktyczny w jego organizację był nieoceniony. Mieli także wpływ na kształt konstytucji dogmatycznych o wierze katolickiej „Dei Filius” (1870) i o Kościele Chrystusowym „Pastor aeternus” (1870). Gmach Kolegium posłużył jako miejsce pracy podkomisji definiującej nieomylność papieża. Podobnie w redakcję pierwszego kodeksu prawa kanonicznego (1917) zaangażowani byli jezuiccy kanoniści z Gregoriany.

Kasata zakonu jezuitów nie doświadczyła tak boleśnie Kolegium Rzymskiego, które w tym czasie przeszło w ręce księży diecezjalnych, jak upadek Państwa Kościelnego (rok 1870). Jezuici – podobnie jak inne zgromadzenia – przeżyli czas prześladowań. Budynek Kolegium Rzymskiego został przejęty i przekształcony w koszary. Nie przerwało to jednak nauczania, zakonnicy znaleźli tymczasowe rozwiązania.

Do XX w. na Uniwersytecie wykładali prawie wyłącznie jezuici. Ze względu na jego lokalizację byli w większości Włochami, następnie również Hiszpanami – z uwagi na pochodzenie zakonu. Największe zmiany w kadrze profesorskiej przyniosła druga połowa XX w., kiedy to pozwolono wykładać na Gregorianie także osobom świeckim.

Obecny gmach, oddany do użytku w 1930 r., powstał, gdy generałem zakonu był Polak, Włodzimierz Ledóchowski SJ.