Pascha czy Zmartwychwstanie?

Z ks. prof. dr. hab. Waldemarem Chrostowskim, biblistą, laureatem Nagrody Ratzingera, rozmawia Irena Świerdzewska

Jak to było z Paschą Jezusa? Ewangeliści Mateusz i Marek piszą o przygotowaniu Ostatniej Wieczerzy w Święto Paschy. Jan zaś wskazuje, że ukrzyżowanie Jezusa odbyło się przed Paschą…

Problem powraca wtedy, gdy dążymy do uzgodnienia relacji ewangelicznych podanych w trzech Ewangeliach synoptycznych, czyli Mateusza, Marka i Łukasza, z relacją w Ewangelii św. Jana. Trudności biorą się stąd, że na przełomie ery przedchrześcijańskiej i chrześcijańskiej używano w starożytnym Izraelu dwóch kalendarzy. Wyjaśnienie szczegółów to osobne i niełatwe zadanie, którym zajmują się specjaliści. Mateusz, Marek i Łukasz jako czas Ostatniej Wieczerzy podają ostatni czwartek życia Jezusa. Natomiast według innego kalendarza, którego używał św. Jan, a także wspólnota z Qumran, ten dzień był już piątkiem. Najlepiej pozostać przy datowaniu, które sięga wczesnego chrześcijaństwa i obowiązuje do dzisiaj. Czwartek to dzień Ostatniej Wieczerzy, pojmania Jezusa w Ogrójcu i skazania Go na śmierć przez żydowski Sanhedryn. Piątek przed południem to dzień potwierdzenia tego wyroku przez Piłata, drogi krzyżowej na Golgotę i ukrzyżowania w południe, po południu zaś – czas śmierci Jezusa i złożenia Jego ciała do grobu. Sobota, żydowski szabat, to czas spoczynku w grobie. Niedziela po tym szabacie to dzień, w którym wcześnie rano kobiety udały się do grobu, a apostołowie stwierdzili, że ciała Jezusa w grobie nie ma.

Jakie znaczenie ma fakt, że męka, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa przypadły w czasie Świąt Paschalnych?

Potwierdza to chrystologiczną treść i znaczenie wiary i pobożności Starego Testamentu. Cała historia zbawienia, o której mowa w pierwszej części Biblii chrześcijańskiej, była ukierunkowana ku Jezusowi Chrystusowi. Najważniejszy epizod w długich dziejach biblijnego Izraela stanowiło wyjście z Egiptu, które stało się wydarzeniem założycielskim ludu Bożego wybrania. Właśnie wtedy nastąpiło przejście od ludu hebrajskich niewolników do świadomego swojej tożsamości narodu Izraela. To kluczowe wydarzenie stało się fundamentem i punktem odniesienia dla nadziei mesjańskich, czyli zapowiedzi nowego wyzwolenia, które obejmie już nie jeden naród, ale całą ludzkość. Wyzwolenie z Egiptu stało się więc znakiem i zapowiedzią rzeczywistości o wiele głębszej: wybawienia z niewoli grzechu i śmierci. Nie jest przypadkiem, że dzieło zbawcze Jezusa Chrystusa zostało tak mocno powiązane z dorocznym upamiętnianiem przez Izraelitów wyzwolenia z Egiptu. Stary i Nowy Testament stanowią integralną całość, a to, co było zapowiadane w Starym Testamencie, doczekało się potwierdzenia i spełnienia w Nowym.

Jak naród żydowski świętował Paschę?

Podobnie jak dzisiaj. Przede wszystkim jest to święto rodzinne, przeżywane bardzo uroczyście w gronie najbliższych. Drugi wymiar Paschy ma charakter społeczny, wspólnotowy i buduje jedność wyznawców Boga zakorzenioną we wspólnej historii. Pascha należy do trzech najważniejszych świąt w żydowskim roku religijnym, podczas których Żydzi mają obowiązek pielgrzymowania – jeśli już nie fizycznego, to zawsze duchowego – do Jerozolimy.

Dlaczego Pan Jezus, polecając uczniom przygotować Ostatnią Wieczerzę, prosi o przygotowanie Paschy?

Jezus przynależał do ludu Bożego wybrania, a więc do jego wiary, historii i tradycji. Pod tym względem wyraźnie zaznacza się ciągłość. Pascha Jezusa wpisuje się w rzeczywistość Starego Testamentu i Starego Przymierza. Ostatnia Wieczerza była Paschą żydowską, ale jej przebieg i treść na tym się nie wyczerpywały. Obok aspektu ciągłości istnieje bowiem również zasadnicza nowość. Ostatnia Wieczerza tym różni się od starotestamentowej Paschy, że nie była to uroczystość specyficznie rodzinna. Jezus nie zaprosił członków swej najbliższej rodziny, z którą łączyły Go więzi krwi, ale jako rodzinę traktuje swoich uczniów, którzy w bliskiej przyszłości mieli stać się Jego wyznawcami. W ten sposób ukazuje nową jakość Paschy.

Biorąc chleb i wino, Jezus wypowiada słowa, które sprawiają to, co oznaczają. Ustanowienie Eucharystii stanowi w gruncie rzeczy nowy akt stwórczy, przez który Jezus w radykalnie nowy sposób przedłuża swoją obecność na tym świecie. Od poczęcia w Nazarecie do śmierci na Golgocie Jezus jako prawdziwy człowiek był częścią ludzkiej historii. Ustanawiając Eucharystię, której zbawcza moc została potwierdzona przez śmierć i zmartwychwstanie, Jezus pozostaje obecny – co więcej, udziela się swoim wyznawcom – w sposób sakramentalny, czyli w chlebie i winie, które stają się Jego Ciałem i Krwią. Ostatnia Wieczerza z jednej strony stanowi zamknięcie dotychczasowego etapu ekonomii zbawienia, a z drugiej strony wyznacza otwarcie etapu nowego, w którym zmartwychwstały i uwielbiony Jezus stanie się pokarmem tych, którzy w Niego wierzą. Zatem Ostatnia Wieczerza wpisuje się w treść żydowskich zwyczajów paschalnych, lecz jednocześnie zapoczątkowuje nową jakość wynikającą z istotnej nowości Ewangelii.