Urazy chętnie darować. Uczynki miłosierdzia względem ducha (6)

Żywiąc urazę, można ją tłumić i chować w swoim wnętrzu albo obnosić się z nią na zewnątrz, dając wyraz poczuciu krzywdy i chęci rewanżu. Uraza może być głęboka i długotrwała, a także wzajemna, gdy ciężkie przeżycia stały się udziałem obu zwaśnionych stron.

Na kartach Biblii pierwszy przykład nieuleczonej urazy i jej skutków stanowi Kain (Rdz 4,1-16). Tak jak Abel, jego brat, złożył on ofiarę Bogu. Jednak o ile hojna ofiara Abla odsłoniła jego szczere usposobienie wobec Boga i została przyjęta, o tyle ofiara Kaina, złożona bez należytej staranności, obnażyła jego nieszczere usposobienie i nie została przyjęta. Kain poczuł się zdemaskowany i upokorzony, ale zamiast dokonać rzetelnego rachunku sumienia, zaczął żywić głęboką urazę do swego brata, w którym upatrywał rywala.

W tym przypadku uraza nie powstała wskutek doznania krzywdy, bo co się tyczy ofiary Kaina, skrzywdzony został Bóg, a nie Kain. Powstanie urazy wobec Abla i zagnieżdżenie się jej w sercu Kaina wynikało z zazdrości, że Abel, zyskując uznanie Boga, cieszył się opinią dobrego człowieka, lepszego niż Kain. Brak odpowiedzi na retoryczne pytanie Boga: „Dlaczego jesteś smutny i dlaczego twoja twarz jest ponura?” (w. 6) oraz zasklepienie się w sobie rychło doprowadziło do najgorszego. Uraza przeobraziła się w niechęć, a ta w nienawiść i wrogość, której skutkiem było bratobójstwo.

Nieuleczone urazy trwają długo. Kiedy bezdzietny Abraham, „ojciec wiary”, za namową Sary wziął za żonę niewolnicę Hagar, ta, będąc brzemienną, lekceważyła Sarę, przysparzając jej bólu i upokorzenia (Rdz 16,1-16). Sara nie pozostała dłużna i zmusiła Abrahama do wypędzenia ciężarnej Hagar. Ta zaś, błądząc po pustyni, dotarła do źródła, gdzie usłyszała polecenie: „Wróć do twej pani i pokornie poddaj się pod jej władzę” (w. 9). Hagar uczyniła tak i wkrótce urodziła syna imieniem Izmael. Sara, zapewne nie bez wstawiennictwa Abrahama, darowała urazy, a niedługo potem stała się matką Izaaka. W darowaniu głęboko noszonych uraz wielką pomocą mogą być najbliższe osoby, które nie lekceważą bólu i cierpienia, ale nie dopuszczają, by się w nim zasklepić.

Rozpłakali się obaj

Ezaw, pierworodny syn Izaaka, miał prawo czuć wielką urazę do Jakuba po tym, gdy ten podstępnie zdobył ojcowskie błogosławieństwo (Rdz 27,1-40). Gniew Ezawa był tak wielki, że po upływie żałoby po śmierci ojca postanowił zabić brata. Poznawszy te zamiary, Rebeka, matka obydwu, poleciła Jakubowi uciec do krewnych w Mezopotamii (27,41-45). Rozłąka rodziny trwała ponad 14 lat. Wreszcie Jakub postanowił wrócić do Kanaanu, ale w drodze powrotnej coraz bardziej lękał się reakcji Ezawa (31,1 – 32,33). Kiedy, ujrzawszy go, z pokorą i skruchą wyszedł ku niemu, „Ezaw pośpieszył mu na spotkanie i objąwszy go za szyję, ucałował go; i rozpłakali się obaj” (33,4). Dawne urazy zostały wielkodusznie darowane, doprowadzając do pojednania braci i chroniąc ich przed zatwardziałością serca.

Praktykowanie szóstego uczynku miłosierdzia względem ducha rodzi wiele pięknych owoców. Przede wszystkim nie dopuszcza do zaśmiecania pamięci i zawładnięcia jej przez zło. Istnieje zasadnicza różnica między pamięcią a pamiętliwością, która potrafi osłabić, a nawet przekreślić w człowieku to, co dobre, ogniskując jego moce duchowe wyłącznie na tym, co zachowuje jako niesprawiedliwe i wymagające zemsty. Ale odwet i zemsta nie równoważą doznanego zła, bo w świat ducha nie da się zwyczajnie przenieść ekonomicznych czy finansowych kategorii sprawiedliwości. Przykładowo, jeśli mąż zdradzi żonę, sprawiedliwość nie polega na tym, aby i ona dopuściła się zdrady.

Krzywdy cierpliwie znosił i urazy chętnie darował Józef, którego bracia sprzedali do Egiptu (Rdz 37 – 50). Józef pamiętał o wszystkim, co go spotkało i nie zapomniał o doznanych krzywdach. Gdyby puścił je zupełnie w niepamięć, bezpowrotnie utraciłby ważną część życia, osłabiając czujność względem podobnych zagrożeń i grzesząc naiwnością. Ustrzegł się jednak pamiętliwości, czyli długiego niewybaczania i niezapominania doznanych niesprawiedliwości. Zanim po wielu perypetiach i odmianach losu spotkał braci, którzy go skrzywdzili, był na to spotkanie dobrze przygotowany, bo przysposobił swoje serce do przebaczenia i darowania uraz. Pamięć pozwala widzieć wszystko w prawdzie i jest warunkiem przebaczenia. Pamiętliwość, zwłaszcza nieopanowana, prowadzi do zawziętości, z której rodzi się upór i nieustępliwe trwanie przy swoim, skutkujące zaciekłością.

Umiejętność darowania uraz jest jednym z głównych warunków harmonijnego rozwoju życia rodzinnego i społecznego. Co więcej, bez niej życie byłoby po prostu niemożliwe. Okresy wojen, konfliktów zbrojnych i stosowania brutalnej przemocy powodują pojawianie się i nasilanie silnych uraz w relacjach między wspólnotami i narodami. Jednak także w okresie pokoju, np. w klimacie silnej konfrontacji politycznej oraz zacietrzewionej polaryzacji rozmaitych poglądów i stanowisk, w obrębie tego samego społeczeństwa mają miejsce poczynania, które powodując i mnożąc rozmaite i urazy, nakręcają spiralę wzajemnej podejrzliwości i niechęci, a w końcu wrogości niszczących wszystkich.