Warszawska Jasna Góra

Kościół i klasztor paulinów na Nowym Mieście to duchowa perła stolicy. Barokowy budynek staje się widoczny tuż za murami Barbakanu. Przechodniów na ulicy Freta wita niezwykła rzeźba Najświętszej Maryi Panny z wezwaniem na cokole „Pod Twoją obronę uciekamy się”. Postawiono ją w trakcie powstania styczniowego, w 1863 r. Przetrwała czas wojen, a dziś stąd wyruszają co roku pielgrzymi na Jasną Górę.

PAULINI NA RATUNEK

Zakonnicy zostali sprowadzeni do miasta w ramach podziękowania za posługę w czasach wojen ze Szwedami. Przybyli, żeby opiekować się szpitalem i służyć duchowym wsparciem mieszkańcom Warszawy. Ale także angażowali się na kanwie przemian społecznych zachodzących wówczas w stolicy państwa polskiego. Teraz jest podobnie: modlą się za mieszkańców miasta, a zwłaszcza za chorych i dzieci poczęte.

– Jest to miejsce modlitwy za życie. Zawsze w środę odmawiane jest nabożeństwo do Jasnogórskiej Matki Życia, która pięć lat temu została Patronką naszego kościoła, wyniesionego do rangi sanktuarium. Tu wierni modlą się w intencji życia dzieci nienarodzonych, a także w intencji osób zaangażowanych w ruchach pro-life – mówi przeor o. dr Krzysztof Wendlik OSPPE.

Z kościoła Ducha Świętego od ponad 300 lat wychodzi najstarsza warszawska pielgrzymka. – Pielgrzymowanie jest potrzebą duchową człowieka. W Polsce to fenomen na skalę światową – przypomina przeor. – Nasz kościół jest miejscem modlitwy dla wszystkich. Można pomodlić się przy relikwiach świętych: Faustyny, Jana Pawła II, Matki Teresy z Kalkuty. Święta Matka Teresa była tu i przyjmowała śluby sióstr ze swojego zgromadzenia – dodaje. Przypomina o znaczeniu spowiedzi w życiu człowieka (u paulinów dyżury w konfesjonale są w tygodniu pełnione w godz. 9.00–12.00 i 14.00–17.00) oraz zaprasza do odwiedzin świątyni i wierzących, i niewierzących.

Kościół wiele oferuje turystom i miłośnikom sztuki. Warto tu zobaczyć najwierniejszą kopię jasnogórskiego obrazu Matki Bożej Częstochowskiej pędzla Leonarda Torwirta. Dzieło poświęcił papież Pius XII. Obraz peregrynował po Polsce i przygotowywał Kościół

do Milenium Chrztu Polski. Znajduje się w prawym ołtarzu bocznym. Czarny marmur i złote zdobienia przyciągają uwagę odwiedzających. Znajdziemy tu również obrazy wybitnego malarza Michaela Willmanna. Dzieła „Koronowanie cierniem” z 1656 r. i „Podniesienie krzyża” z 1661 r. zachwycają kunsztem.

NAJSTARSZY SZPITAL

Historia tego miejsca sięga XIV w. Najpierw była tu kaplica, a później szpital miejski Świętego Ducha, który ufundował książę mazowiecki Janusz Starszy. W 1388 r. postawiono kompleks drewnianych budynków, a całość ulokowano tuż poza granicami miasta. Tę najstarszą placówkę szpitalną w regionie nazywano klasztorem, a czasem – miejscem dla ubogich. Proboszcz parafii Ducha Świętego zarządzał zarówno szpitalem, jak i kościołem. Dom opieki otrzymał liczne przywileje od króla Zygmunta Starego i Bony Sforzy.

Źródła z XVIII w. mówią, że sale dzielono po równo dla kobiet i mężczyzn. Między łóżkami był ołtarz do modlitwy i piec do ogrzewania. Pacjentów żywiono mięsem, jarzynami i leguminami, a podleczonych kuracjuszy angażowano do pracy w przyszpitalnym maglu.

Szpital w Warszawie uległ zniszczeniu podczas potopu szwedzkiego w 1656 r. Placówkę odbudowano, a w 1662 r. służbę w niej objęli sprowadzeni do Warszawy paulini. Probostwo przekształciło się w klasztor. Przeor Innocenty Pokorski w latach 1707–1717 zbudował murowany kościół. Prace prowadzili Józef Piola i Szymon Józef Bellotti. Powstała trójnawowa bazylika barokowa.

W 1746 r. postawiono kaplicę Najświętszej Panny Częstochowskiej. Fundatorami byli mieszczanie i magnaci. W styczniu 1807 r., kiedy Napoleon Bonaparte wraz z wojskiem przechodził przez Warszawę, urządził tu koszary francuskie. W 1819 r. car skasował zakon i budynek przejęło Bractwo Niemieckie św. Benona. Budynek przebudowano. W 1825 r. otwarto seminarium z wydziałem teologicznym. Nieużytkowaną część klasztoru zaczęto wynajmować lokatorom. Następnie zamieniono seminarium w szkołę powiatową. W 1821 r. szpital dostał nowy adres. Przeniesiono go na ulicę Przyrynek 2. Działał tam jako Miejski Dom Schronienia Starców do 1944 r.

WOJENNE ZNISZCZENIA

Dzisiejszy kościół to efekt odbudowy po ogromnych zniszczeniach z czasów II wojny światowej. Wokół świątyni toczyły się walki powstańcze. – 15 sierpnia 1944 r. na Mszę przyszło ok. 300 osób. Trwało podniesienie, kiedy nadleciał niemiecki samolot. Zrzucił bombę. Pomimo niebezpieczeństwa zgromadzeni stali na baczność. Nikt się nie chował i nikt nie uciekł. Tę historię znamy z relacji świadka – opowiada o. Wendlik.

Kościół został zbombardowany we wrześniu 1944 r. Wówczas w piwnicach skryło się kilkadziesiąt osób – wszystkie zginęły. Straty we wnętrzu oszacowano na ok. 50 proc. Ucierpiał ołtarz główny, ołtarze boczne i ambona. Wszystko to zrekonstruowano. Czas wojny częściowo przetrwały: stiukowy ołtarz św. Antoniego z XVIII w., dwa marmurowe portale z 1710 r., trzy epitafia i stacje drogi krzyżowej z XVIII w.

Po wojnie, w 1947 r. kard. August Hlond oddał kościół Ducha Świętego paulinom. 16 kwietnia 1950 r., po niemal 130 latach, zakonnicy ponownie objęli kościół i część klasztoru. Rozpoczęli pracę duszpasterską i odbudowę. Hełmy z wież kościoła odtworzono na podstawie akwarel Zygmunta Vogla. W 1965 r. świątynię wpisano do rejestru zabytków.

Aktualnie trwa renowacja elewacji wschodniej. Później planuje się prace konserwatorskie wewnątrz.

TRADYCJE PĄTNICZE

Historia pielgrzymowania z Warszawy na Janą Górę sięga XVII i XVIII w. Pierwsza pielgrzymka odbyła się w 1711 r. Zorganizowało ją Bractwo Pana Jezusa Pięciorańskiego. Miała charakter dziękczynny. Chciano podziękować za to, że w mieście ustąpiła epidemia dżumy. Śladem po niej jest zachowane do dziś w muzeum na Jasnej Górze wotum mieszkańców stolicy – srebrna tablica z wygrawerowanymi modlitwami.

Pielgrzymowanie cieszyło się wielką popularnością także w czasach zaborów, okupacji i powstania warszawskiego. Tradycji nie złamały czasy PRL, chociaż komuniści utrudniali wyjście i podążanie pątniczym szlakiem. 15 kwietnia 2024 r. Warszawska Pielgrzymka Piesza na Jasną Górę została wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.

W tym roku 6 sierpnia wyruszy po raz 314. pod hasłem „Serce Jezusa, źródło nadziei”.