Sensacyjny film w reżyserii Jana Holoubka ma nieco mylący tytuł.
Bohater filmu, szpieg pracujący w Strasburgu dla wojskowego wywiadu PRL, nie jest bowiem sobowtórem mieszkającego w Gdańsku mężczyzny (nie jest do niego zupełnie podobny), lecz typową „matrioszką”, czyli agentem posługującym się cudzą tożsamością, jak Hans Kloss w serialu „Stawka większa niż życie”. Autorzy oparli scenariusz na sprawie z lat 70. i 80. XX w., opisanej w reportażach prasowych i telewizyjnych na podstawie dokumentów IPN. Twórcy dokonali tu jednak licznych zmian, dopisując do rzeczywistych wydarzeń nowe wątki, które zmieniły w poważnym stopniu charakter tamtej sprawy. Zamiast typowego sensacyjnego dramatu szpiegowskiego powstał dreszczowiec z elementami tragicznego romansu, z dodatkiem politycznej publicystyki. Młody Józef Wieczorek (świetny Jakub Gierszał), syn wysokiego oficera PRL-owskiej bezpieki, pracuje jako Hans Steiner w agencji rządowej w Strasburgu. Mieszka u domniemanej rodziny niemieckiej jako ich kuzyn. Niemiecką tożsamość przejął przy pomocy bezpieki od mieszkającego w Sopocie mężczyzny, Jana Bitnera, syna Niemki, która po wojnie wyjechała do NRF, zostawiając dziecko w Polsce.
Reżyser przeplata w filmie wątki szpiegowskiej pracy Hansa z poczynaniami Jana, który powoli dowiaduje się prawdy o swojej tożsamości. Wieczorek vel Steiner znakomicie wykonuje szpiegowskie zadania do momentu, gdy wdaje się w gorący romans z córką swoich gospodarzy. Tego szpieg doskonały nie powinien czynić, zatem przełożeni z centrali w Warszawie zaczynają go brutalnie badać i sprawdzać. Bohater zdaje sobie wówczas sprawę z tego, że dostał się w tryby komunistycznych prowokacji. Równocześnie pracujący w Stoczni Gdańskiej i udzielający się w Solidarności Jan przez zaprzyjaźnionego dziennikarza francuskiego podaje list do tamtejszego PCK z prośbą o odnalezienie rodziny w Niemczech. Od tego momentu cała szpiegowska intryga zaczyna się sypać.
W filmie dużo się wspomina o sensacyjnych filmach z Bondem, ale autorzy powinni raczej mówić o pokrewieństwie z literaturą i kinem brytyjskim spod znaku Grahama Greena („Nasz człowiek w Hawanie”) i Johna le Carre („Wydział Rosja”), których powieści były z powodzeniem przenoszone na ekran. Praca tajnych agentów była tam ukazywana jako ciężka codzienna robota, a nie jako spektakularne pojedynki i pościgi. Autorzy „Sobowtóra” zdawali sobie z tego sprawę, dlatego w pierwszej części filmu nieźle prowadzili dramaturgię, ale późniejsze eksponowanie romansowych rozterek Hansa przyczyniło się do rozmycia przesłania utworu. Natomiast postać Jana niepotrzebnie przypomina solidarnościowego działacza z lat stanu wojennego, opisywanego w wielu reportażach i fabułach. Rozumiemy oczywiście, że twórcy filmu starali się ubarwić znaną z akt IPN historię intrygi szpiegowskiej, uknutą przez bezpiekę. Jednak poprzez owe „dodatki” psychologiczne i publicystyczne film się niepotrzebnie rozłazi.
„Doppelgänger. Sobowtór”. Polska, 2023. Reżyseria: Jan Holoubek. Wykonawcy: Jakub Gierszał, Tomasz Schuchardt, Emily Kusche, Katarzyna Herman, Andrzej Seweryn i inni. Dystrybucja: Next Film
Co? Gdzie? Kiedy?
