Sztuczna inteligencja - szansa i zagrożenie

Nie należy traktować sztucznej inteligencji jako osoby, nie należy jej ubóstwiać ani pozwalać, by zastąpiła relacje międzyludzkie, lecz powinna być wykorzystywana „jedynie jako narzędzie uzupełniające ludzką inteligencję”. Ostrzeżenia Papieża dotyczące sztucznej inteligencji z ostatnich lat stanowią osnowę dokumentu „Antiqua et Nova” (odwołanie do „mądrości starej i nowej”), noty dotyczącej relacji między sztuczną inteligencją a ludzką inteligencją. Jest to owoc wspólnej refleksji Dykasterii Nauki Wiary oraz Dykasterii ds. Kultury i Edukacji.

Dokument jest skierowany do rodziców, nauczycieli, kapłanów, biskupów i wszystkich powołanych do wychowania i przekazywania wiary, a także do tych, którzy uznają konieczność rozwoju naukowego i technologicznego „w służbie osoby i dobra wspólnego” [5]. Opublikowana 28 stycznia Nota została zatwierdzona przez Papieża. W 117 paragrafach Antiqua et nova podkreśla wyzwania i możliwości rozwoju sztucznej inteligencji (AI) w dziedzinie edukacji, ekonomii, pracy, zdrowia, stosunków międzynarodowych i międzyludzkich oraz w kontekście działań wojennych. W tym ostatnim przypadku – jak ostrzega Nota – możliwości AI mogłyby zwiększyć zasoby militarne „daleko poza zasięgiem kontroli człowieka”, przyspieszając „destabilizujący wyścig zbrojeń, prowadzący do katastrofalnych konsekwencji dla praw człowieka” [99].

Niebezpieczeństwa i korzyści

Dokument szczegółowo i w wyważony sposób wymienia zarówno zagrożenia związane ze sztuczną inteligencją, jak i korzyści z niej płynące, które wręcz zachęca do rozwijania jako „część współpracy” człowieka z Bogiem „w doprowadzaniu widzialnego stworzenia do doskonałości” [2]. Mimo to niepokój jest duży i dotyczy wszystkich innowacji, których skutki pozostają wciąż nieprzewidywalne – nawet tych, które obecnie wydają się nieszkodliwe, jak generowanie tekstów i obrazów.

Rozróżnienie między sztuczną inteligencją a inteligencją ludzką

Refleksje dwóch Dykasterii koncentrują się na etycznych i antropologicznych aspektach, które znajdują się w centrum dokumentu. Wiele paragrafów Noty poświęcono „decydującemu” rozróżnieniu między sztuczną inteligencją (AI) a inteligencją ludzką. Inteligencja ludzka „urzeczywistnia się w relacjach” [18], jest kształtowana przez Boga i „plastyczna dzięki niezliczonym doświadczeniom przeżywanym w cielesności”. Sztucznej inteligencji „brakuje zdolności do ewolucji w tym znaczeniu” [31]. Jej perspektywa jest „czysto funkcjonalistyczna”, oceniająca ludzi wyłącznie przez pryzmat ich pracy i osiągnięć, podczas gdy ludzka godność jest niezbywalna i zawsze nienaruszalna. Dotyczy to także „dziecka nienarodzonego”, „osoby w stanie nieświadomości” czy „cierpiącego seniora” [34]. „Mylące” jest zatem używanie słowa „inteligencja” w odniesieniu do sztucznej inteligencji: nie jest ona „sztuczną formą inteligencji”, ale „jednym z jej wytworów” [35].

Władza w ręku nielicznych

Jak każdy wytwór ludzkiego geniuszu, sztuczna inteligencja może być skierowana zarówno ku „celom pozytywnym, jak i negatywnym” – podkreśla Antiqua et Nova. Dokument nie zaprzecza, że sztuczna inteligencja może wprowadzić „ważne innowacje” w różnych dziedzinach [48], może ona również pogłębić zjawiska marginalizacji, dyskryminacji, ubóstwa, „wykluczenia cyfrowego” i nierówności społecznych [52]. W szczególności „obawy etyczne” budzi fakt, że „większość władzy nad głównymi zastosowaniami sztucznej inteligencji jest zgromadzona w rękach kilku potężnych firm” [53], co powoduje, że technologią tą można manipulować dla osiągnięcia „osobistych lub korporacyjnych korzyści” albo do „kierowania opinią publiczną w interesie określonego sektora” [53].

Wojna

Następnie Nota analizuje różne aspekty życia w odniesieniu do sztucznej inteligencji. Nie mogło zabraknąć odniesienia do wojny. „Zdolności analityczne” sztucznej inteligencji mogłyby zostać wykorzystane, aby pomóc narodom w dążeniu do pokoju i bezpieczeństwa, ale „poważne powody do niepokoju etycznego” budzą systemy autonomicznej i śmiercionośnej broni, zdolne do „identyfikowania i atakowania celów bez bezpośredniej interwencji człowieka” [100]. Papież wezwał do pilnego zakazania ich stosowania, jak powiedział na szczycie G7 w Apulii: „Żadna maszyna nie powinna nigdy decydować, czy odebrać życie istocie ludzkiej”.

Maszyny zdolne do autonomicznego precyzyjnego zabijania oraz inne technologie masowego niszczenia stanowią realne zagrożenie dla „przetrwania ludzkości lub całych regionów” [101]. Te technologie „nadają wojnie niekontrolowaną niszczycielską moc, która dotyka wielu niewinnych cywilów, nie oszczędzając nawet dzieci” – ostrzega Antiqua et Nova. Aby zapobiec wciągnięciu ludzkości w „spiralę samozniszczenia”, konieczne jest „zajęcie jednoznacznego stanowiska przeciwko wszelkim zastosowaniom technologii, które zagrażają w sposób fundamentalny życiu i godności osoby ludzkiej”.