Stulecie zajezdni na Pradze jednoczy warszawiaków i budzi społeczny podziw. Kawęczyńska 16 łączy pokolenia i przypomina o tradycjach.
Zajezdnię Tramwajową przy ulicy Kawęczyńskiej 16 uroczyście otwarto 1 marca 1925 r. Tego dnia z Remizy – jak się wówczas mówiło – wyruszył pierwszy tramwaj elektryczny. W dwudziestoleciu międzywojennym Warszawa rozwijała swoją sieć tramwajową – przypomnijmy, że do 1908 r. kursował w stolicy tylko tramwaj konny – i potrzebna była kolejna zajezdnia, żeby obsłużyć wszystkie wagony. Prace rozpoczęły się w połowie lipca 1923 r. Budowa trwała prawie dwa lata. Kompleks zaprojektował Juliusz Dzierżanowski, główny architekt odradzającej się z niewoli Polski. Kawęczyńska 16 stała się największą zajezdnią w przedwojennej Warszawie.
Rozwój zajezdni spowodował zwiększenie zatrudnienia i aktywizację lokalnej społeczności. Tworzył się ośrodek półprzemysłowy i powstawały nowe miejsca pracy. Dzięki temu Szmulowizna tętniła życiem. Na terenie zajezdni kształcono stolarzy i ślusarzy. Z czasem powstawały warsztaty, które wspierały pracę tramwajowni. Przyboczne kamienice wyremontowano, scalono i zaadaptowano na potrzeby mieszkalne, pracownicy wprowadzili się na piętra, a na parterze kompleksu zainstalowano kasy. To była nowoczesna przestrzeń, budynki miały kanalizację, prąd i dostęp do ciepłej wody, a tramwajarze – swoje kąpielisko.
WOJENNE TARAPATY
Podczas drugiej wojny światowej pracowników zajezdni spotykały represje, niektórych z nich niemiecki okupant bestialsko zamordował. Wiązało się to m.in. z konspiracyjną działalnością bohaterskich pracowników Kawęczyńskiej 16. Podczas powstania wykorzystano część taboru do tworzenia barykad. We wrześniu 1944 r. hala zajezdni została zbombardowana i wysadzona w powietrze, Niemcy zniszczyli ponad 120 wagonów.
Po wojnie szybko przystąpiono do prac naprawczych. Początkowo zajezdnię odgruzowywano gołymi rękami. W czerwcu 1945 r. zaczęła znów działać. Zmieniono rozstaw torów, ponieważ dotychczas funkcjonował układ szeroki, 1524 mm, pamiętający jeszcze niewolę cara. Powrócono do wersji „cywilizowanej”, czyli do rozstawu 1435 mm. Ruszyła linia nr 1, która kursowała od Kawęczyńskiej przez Grochowską do Wiatracznej.
Niestety, odbudowana zajezdnia nie odzyskała pierwotnego wyglądu. Brakuje w niej m.in. płaskorzeźby warszawskiej Syrenki z herbem Tramwajów Warszawskich na budynku od ulicy Kawęczyńskiej.
PATRON I GONG
Obecnie zajezdnia ma własną myjnię i mobilną lakiernię, liczy ponad 4,7 tys. metrów toru pojedynczego. Prace w postojowni trwają 24 godziny na dobę. Nocą konserwuje się tabor. Mało kto wie, że obiekt ma własny schron dla pracowników i mieszkańców Pragi oraz zabytkowy gong alarmowy, wykonany z rozbrojonego pocisku, który spadł na zajezdnię podczas bombardowania we wrześniu 1939 r. Dzwon został umocowany na rosyjskiej szynie kolejowej z końca XIX w. Przy bramie wjazdowej znajduje się figura św. Krzysztofa, patrona kierowców, podświetlana nocą. Ustawiono ją w 2001 r.
Dzisiaj to najmniejsza w Warszawie zajezdnia, która usprawnia transport w stolicy i obsługuje 101 pojazdów, w tym 129 wagonów wysokopodłogowych, niskopodłogowych i częściowo niskopodłogowych. Zakład Realizacji Przewozów R-2 Praga jest pod stałą opieką konserwatora; 2 lutego 2007 r. został wpisany na listę zabytków w stolicy. Nieoficjalnie mówi się o nowym remoncie i renowacji zajezdni. Trzymamy kciuki i czekamy na oficjalny komunikat Tramwajów Warszawskich. A po pokazach podczas majowej Nocy Muzeów czekamy na kolejne otwarcie zajezdni. Być może nastąpi to podczas Dni Transportu Publicznego we wrześniu.
Co? Gdzie? Kiedy?
