Pieśni wielkopostne

Kto dobrze śpiewa, modli się podwójnie. Kto śpiewa i fałszuje, modli się potrójnie. Kto słucha fałszującego, towarzyszy Jezusowi na drodze krzyżowej. Faktem jest, że w Wielkim Poście towarzyszymy Jezusowi na drodze krzyżowej poprzez śpiew, i to niezależnie od jakości wykonania. Mało tego: może nawet dodać pieśni „swojskości” niezbyt udane wykonanie przez „kościelne babcie” przy akompaniamencie emerytowanego organisty – oczywiście w granicach przyzwoitości…

Pieśni wielkopostnych w tradycji polskiej jest multum. Zostawmy naukowcom odpowiedź na pytanie, czy (a nuż?) jest ich więcej niż bożonarodzeniowych kolęd i czy inne kraje mają podobne bogactwo. Warto nad tymi pieśniami się pochylić, poznać ich historię i głębię. Nauczyć się kolejnych pieśni i zrobić wszystko, aby zaszczepić miłość do nich w młodszych pokoleniach.

Na przykład „Krzyżu święty nade wszystko” to średniowieczna pieśń pasyjna, będąca tłumaczeniem fragmentu łacińskiego hymnu Pange, lingua gloriosi proelium certaminis (Sław, języku, bój chwalebny) autorstwa Wenancjusza Fortunata, biskupa Poitiers. Ułożył go w VI w. dla uczczenia relikwii krzyża świętego. Najstarszy zachowany polski tekst z XVI w. znajduje się w kancjonale Biblioteki Kórnickiej. Pierwsze zwrotki tej i podobnych pieśni są powszechnie znane. Rozważanie na modlitwie tych bliskich tekstów pozwoli odkryć ich nowe znaczenia i dzięki temu te teksty przemówią do nas ponownie, jakbyśmy je słyszeli po raz pierwszy.

W dalszych zwrotkach często te pieśni skupiają się na Matce Bolesnej:

W radościm Go porodziła,
Smutku żadnego nie miała,
A teraz wszystkie boleści
Dręczą mnie dziś bez litości;
Obymże Ja to mogła mieć,
Żebym mogła teraz umrzeć.

Warto odkrywać bogactwo ukryte w nieznanych zwrotkach; cytowana pieśń „Krzyżu święty” ma ich aż szesnaście.

Mamy też wyłącznie polską tradycję gorzkich żali. Nabożeństwo opiera się na motywach jutrzni w formie praktykowanej w XVIII w. i pewnych elementów średniowiecznych pasyjnych misteriów liturgicznych. Melodie śpiewów wchodzących w skład gorzkich żali są oryginalne, ale nawiązują do wcześniejszych pieśni.

Bis orat, qui cantat – „kto śpiewa, ten dwa razy się modli”, miał powiedzieć św. Augustyn. Pozostaje obliczyć, ile razy się modli ten, kto śpiewa z innymi w chórze lub podczas nabożeństw czy Mszy świętych. Na pewno zaangażowanie się w śpiew umacnia wspólnotę ludu Bożego.