Czytelników tygodnika „Idziemy” pragnę uprzedzić, że napiszę dziś o filmie, który wywołać może sprzeciw z powodu braku w nim jakichkolwiek wątków pozytywnych, religijnych czy patriotycznych.
Jest to bardzo istotne, gdyż rzecz dotyczy ważnego okresu w historii Polski. Dlatego warto o tej premierze wspomnieć, aby poinformować opinię katolicką, jakie to obrazy są w tej chwili promowane, nagradzane na festiwalach i finansowane przez Polski Instytut Sztuki Filmowej (Złote Lwy na festiwalu w Gdyni itd.). Rzadko się zdarza, żeby oglądanie nowego polskiego filmu wywołało we mnie uczucie nie tylko silnego dyskomfortu, ale wręcz niechęci i sprzeciwu, a nawet obrzydzenia. Takich emocji doświadczyłem podczas pobytu na seansie obrazu „Kos”, którego bohaterem jest Tadeusz Kościuszko, jeden z symboli wojny o niepodległość Ameryki, który po powrocie ze Stanów Zjednoczonych w 1794 r. rozpoczynał przygotowania do wzniecenia w Polsce powstania narodowego przeciwko Rosji, znanego jako insurekcja kościuszkowska. W tym celu podróżował ze swoim towarzyszem broni, amerykańskim byłym niewolnikiem Domingo, do dworku swojej znajomej, dzielnej pułkownikowej, u której się zatrzymał w celu nawiązania kontaktów z okoliczną szlachtą i magnaterią, którą pragnął namówić do udziału w powstaniu.
Ale sprawy nie wydają się takie proste. W kilku równoległych wątkach twórcy filmu ukazali szlachtę i magnaterię jako bandę zdegenerowanych pijaków, kłamców, egoistów i sadystów, stale znęcających się nad chłopami. Mamy wrażenie, że szlachciury zachowują się gorzej od amerykańskich plantatorów wyżywających się na niewolnikach. Tam, chociażby w „Chacie wuja Toma”, zdarzały się również postacie pozytywne. W filmie „Kos” takich nie ma, z wyjątkiem Kościuszki i oczywiście szlachetnego i inteligentnego Dominga, który wyrasta tu na sumienie i przykład dla szlacheckiej bandy.
W kolejnych wątkach pojawia się młody Ignac, nieślubny syn umierającego arystokraty, który przed śmiercią pozostawił tajemniczy testament. Chłopak myśli, że w testamencie nieboszczyk uznał swoje ojcostwo i zapisał mu pewne dobra majątkowe. Dlatego kradnie z pałacu testament i chce, aby sąd uznał jego roszczenia. Działania Ignaca są powiązane ze stopniowym buntem stanu włościańskiego przeciwko szlachcie, która za żadne skarby nie chciała się wówczas zgodzić na uwłaszczenie. Tymczasem do dworku pułkownikowej zawitał ścigający Kościuszkę oddział rosyjskiego wojska pod dowództwem diabolicznego rotmistrza Dunina, który terroryzuje zgromadzonych chamskimi opiniami i bon motami na temat Polaków. Atmosfera w dworku gęstnieje i zamienia się w istny horror. Jakie decyzje podejmie Kościuszko?
„Kos” to przykład filmu głęboko rewizjonistycznego w stosunku do polskiej tradycji narodowej. Realizacja takiego utworu nie była możliwa w PRL. Ciekawe, że dopiero teraz, w czasach III RP, twórcy mogli pójść na całość w obrzydzaniu polskiej historii. Efekt tego mamy właśnie na ekranach. Prawda historyczna została tu nagięta do potrzeb antypolskiej propagandy. Film wchodzi na ekrany 26 stycznia.
„Kos”. Polska, 2023. Reżyseria: Paweł Maślona. Wykonawcy: Bartosz Bielenia, Jacek Braciak, Jason Mitchell, Robert Więckiewicz, Agnieszka Grochowska i inni. Dystrybucja: TVP
Co? Gdzie? Kiedy?
