Winnice i skalne klasztory

Klasztor David Gareja

David Gareja to wykuty w skale klasztor należący do Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego. Jego założycielem był pochodzący z Syrii św. Dawid, który zgodnie z legendą przybył na tereny Gruzji na początku VI w. wraz z 12 innymi mnichami syryjskimi, aby tu rozwijać i wzmacniać chrześcijaństwo. Pierwszy monastyr nazwano imieniem świętego fundatora: David Gareja. Wkrótce uczniowie św. Dawida, Dodo i Lukiane, założyli następne dwa klasztory, a ich następcy tworzyli kolejne (m.in. ozdobiony unikatowymi freskami monastyr Udabno z IX/X w.). Badania archeologiczne prowadzone w rejonie David Gareja pozwoliły odkryć pozostałości kilkunastu klasztorów, z których każdy był przynajmniej częściowo wykuty w skale. Już od IX w. stawały się one nie tylko miejscem modlitwy, ale również aktywności intelektualnej, kulturalnej i artystycznej. W kachetyjskich klasztorach napisano pierwszą historię Gruzji, tworzono literaturę religijną, przepisywano kodeksy i życiorysy świętych. Tu kształcono malarzy, dzięki czemu narodziła się odrębna szkoła malarska; najciekawszym przykładem XIII-wiecznego malarstwa gruzińskiego są skalne malowidła w bazylice David Gareja – Bertubani (obecnie na terytorium Azerbejdżanu).

Okres świetności klasztoru David Gareja przypadł na wieki XI-XIII. W XIII i XIV w. monastyry niszczyli Mongołowie, w tym Tamerlan – władca, który usiłował odbudować imperium Czyngis-chana. Największe nieszczęście spadło na skalne świątynie w Wielkanoc 1615 r., gdy wojska perskie pod dowództwem Abbasa II wymordowały setki zakonników, zniszczyły i spaliły wszystko, co wpadło im w ręce. Po rzezi klasztory opustoszały na wiele lat i nigdy już nie odzyskały dawnej świetności. W XVIII w. w kachetyjskich monastyrach mieszkało zaledwie kilku mnichów. W czasach sowieckich w okolicy David Gareja powstały poligony wojskowe, przez co klasztor uległ definitywnemu zniszczeniu. Na szczęście od lat 90. XX w. życie klasztorne odżywa. Pierwszym ponownie zamieszkałym monastyrem stał się kompleks Ławra. To tu, w jaskini zamienionej w VI w. na kaplicę Przemienienia Pańskiego, pochowany jest św. Dawid.

Nieopodal historycznego miasta Sighnaghi, leżącego u stóp gór Wielkiego Kaukazu, znajduje się klasztor Bodbe. Otoczony cyprysowym gajem monastyr jest ważnym dla wiernych kościoła w Gruzji miejscem pielgrzymkowym. Spoczywają w nim relikwie św. Nino, zwanej oświecicielką lub apostołką Gruzji.

Zgodnie ze wczesnochrześcijańskimi źródłami literackimi klasztor założono w pierwszej połowie IV w., wkrótce po zakończeniu ziemskiego życia Nino. Według biografa Rufina, przyszła święta pochodziła z Kapadocji. Miała 14 lat, kiedy objawiła się jej Matka Boża, która poprosiła ją, aby udała się do leżącej w Gruzji krainy zwanej Iberią. Na znak powierzonej przez Boga misji Maryja podarowała dziewczynce krzyż z gałęzi winorośli, który Nino związała własnymi włosami. W Iberii Nino uzdrowiła umierającą żonę króla, a on dostrzegł w tym cudzie znak od Boga i postanowił, że jego kraj przyjmie chrześcijaństwo. Nino poprosiła władcę, aby wybudował świątynię i sprowadził do niej kapłanów z Konstantynopola. Król wysłał poselstwo do cesarza Konstantyna Wielkiego, a w 337 r. rodzina królewska przyjęła chrzest, dając początek chrystianizacji Gruzji. Zakończywszy swoje dzieło, św. Nino osiadła we wsi Bodbe; tu też zmarła i została pochowana. Pierwszą świątynię na jej grobie wybudował król Mirian – od tej pory gruzińscy królowie przez wieki okazywali temu miejscu wielki szacunek. Od XVII do XVIII w. w klasztorze działała jedna z największych gruzińskich bibliotek. W 1837 r. monastyr w Bodbe przekształcono w kościół parafialny. W tym samym czasie odnowiono kaplicę relikwii św. Nino, wnętrze ozdobiono malowidłami i ustawiono nowy ikonostas. W 1889 r. Bodbe odwiedził car Aleksander III Romanow, z którego inicjatywy utworzono w tym miejscu żeński klasztor ze szkołą rzemiosła artystycznego. W 1924 r. radziecki rząd zamknął monastyr, zamieniając go na szpital. Dopiero po odzyskaniu przez Gruzję niepodległości w 1991 r. w Bodbe odrodził się żeński klasztor. Obecnie w Bodbe budowana jest nowa, potężna świątynia pod wezwaniem św. Nino.

Kachetia, tradycyjnie gościnna, piękna i żyzna gruzińska dolina, zaprasza do skosztowania lokalnych specjałów i poznania jej bogatej, chrześcijańskiej spuścizny.

św. Nino

***
Materiał przygotowany we współpracy z Pallotyńskim Biurem Pielgrzymkowo-Turystycznym PEREGRINUS ul. Skaryszewska 12, 03-802 Warszawa tel. 22 619 15 02, 22 618 67 23, 22 618 68 51 www.bp.ecclesia.org.pl

Magda Siemińska fot. Magda Siemińska, Beata Kozakiewicz Idziemy nr 3 (537), 17 stycznia 2016 r.