Świadkowie w KL Dachau

Dla kapłanów z całej Europy niemiecki obóz koncentracyjny KL Dachau był piekłem na ziemi. Najokrutniejszy los Niemcy zgotowali duchownym z Polski.

Utworzony nieopodal Monachium KL Dachau stał się centralnym ośrodkiem eksterminacji duchowieństwa w okupowanej Europie. – Przetrzymywano tu przedstawicieli 37 narodowości. Księża katolicy stanowili 95 proc. wszystkich duchownych uwięzionych w Dachau. Najwięcej wśród nich było księży z Polski – 1777 na 2720 ogółem. Niemców i Austriaków było ponad 400, Francuzów zaś ponad 150 – mówi dr Dorota Zielińska z IPN. Wśród 1030 zamordowanych księży aż 868, czyli 85 proc., stanowili kapłani polscy. Oprócz księży w Dachau więzionych było ponad 35 tys. innych Polaków, w tym profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego i uczestnicy Powstania Warszawskiego.

Władze komunistyczne konsekwentnie przemilczały martyrologię polskiego duchowieństwa w czasie II wojny światowej. W wolnej Polsce również dla wielu środowisk jest to temat niewygodny. Podobnie jest za granicą. Utworzone przed czterdziestu laty w Niemczech muzeum KL Dachau nie oddaje skali okrucieństwa, jakiego doznali tam polscy księża. Oni sami, byli więźniowie z abp. Kazimierzem Majdańskim na czele, ufundowali tam w 1972 roku figurę Chrystusa Frasobliwego i tablicę ukrytą na tyłach Kaplicy Śmiertelnego lęku Chrystusa. Przypomina ona, że co trzeci zamęczony w Dachau był Polakiem i co drugi z więzionych tam polskich księży złożył ofiarę z życia.

Los polskich duchownych był tematem konferencji „Dachau – niemiecki obóz koncentracyjny miejscem martyrologii duchowieństwa polskiego (1939-1945)”, zorganizowanej 15 kwietnia przez IPN.

Za Polskę

Nie bez powodu Niemcy szczególnie okrutnie traktowali polskich księży. – Po napaści na Polskę plan Hitlera miał na celu eliminację polskiej inteligencji, wedle zasady, że tylko naród, którego warstwy kierownicze zostaną zniszczone, da się zepchnąć do roli niewolników. Do inteligencji o specjalnym znaczeniu dla Polaków zaliczali Niemcy duchowieństwo katolickie. Akcje eksterminacji kapłanów były nasilone na terenach położonych wzdłuż Warty i na Pomorzu, które zostało wcielone do III Rzeszy – mówi dr Dorota Zielińska.

Ks. prof. Tomasz Kaczmarek, postulator procesów beatyfikacyjnych 108 męczenników za wiarę w czasie II wojny światowej, wyjaśnia szerzej ideę socjalistycznego nacjonalizmu Hitlera. – Ten system ideologiczny wyrósł na gruncie podeptania prawa naturalnego i prawa Bożego. Walka z Kościołem katolickim stała się częścią nazizmu, ale terminologię zaczerpnięto z tradycji chrześcijańskiej. Hitler umieszczał się na boskim piedestale: „Ja, Hitler, jestem twoim panem i bogiem i nie będziesz miał żadnych innych bogów oprócz mnie” – to parafraza 20 rozdziału Księgi Wyjścia. Z kolei parafraza modlitwy „Ojcze nasz” stała się ideologiczną deklaracją recytowaną przez młodzież z Hitlerjugend. – Charakterystyczna była programowa nienawiść do religii objawionej, zastąpienie jej nowym kultem i nową wizją rasy aryjskiej. W III Rzeszy nie żądano wyparcia się Chrystusa, dążono raczej do zaciemniania obrazu Kościoła, który określano jako „wrogi państwu” – mówił w swoim wystąpieniu ks. Kaczmarek. Heinrich Himmler mówił do księży: „Nikt z was nie będzie męczennikiem, ale przestępcą”.

– Pierwsze transporty polskich księży do KL Dachau i innych obozów koncentracyjnych miały miejsce w kwietniu i maju 1940 r., kolejne – w sierpniu i wrześniu tego roku, następne – w październiku 1941 r. – przypomnia dr Anna Jagodzińska z IPN, bratanica ks. Leona Stępniaka, więźnia KL Dachau. – Na transporty wybierano daty katolickich świąt, mocno wpisanych w polską tradycję, w tym maryjnych, jak Wniebowzięcie NMP – podkreśla ks. prof. Tomasz Kaczmarek.

W KL Dachau na 2720 więzionych tam duchownych
aż 1777 było polskimi księżmi.
Śmierć w obozie poniosło 868 kapłanów z Polski
i 162 z innych krajów.

Po przekroczeniu bramy obozowej KL Dachau, z napisem „Arbeit macht frei”, mówiono polskim księżom: „Stąd się nie wychodzi. Jedynym wyjściem jest komin krematorium”. „Żyd ma prawo żyć miesiąc, polski klecha – 2 miesiące”. „Nie jesteście zwierzętami, nie jesteście nawet rzeczą, bo rzecz ma swoją wartość, rzecz się oszczędza, konserwuje. Wy jesteście tylko numerem, można go w każdej chwili wydrzeć i zmienić. Jesteście humusem”.

Początkowo duchownych wszystkich narodowości umieszczano w jednym bloku, w miarę przybywania kolejnych transportów Polacy znaleźli się w blokach 28 i 30, znajdujących się najbliżej krematorium. Blok 26 przeznaczony był dla księży niemieckich i innych narodowości. Miał kaplicę, gdzie więźniowie mogli uczestniczyć we Mszach Świętych i odbywać praktyki religijne.