Czy pioruny są potrzebne?

Dopiero rok temu odkryła, co tak naprawdę najbardziej fascynuje ją w biologii. Zaczęła badać toksynę odpowiedzialną za gangrenę. Dzięki unikatowej, jedynej w Polsce technice mogła zaobserwować, jak toksyna ta działa na komórkę i jak podczas tego oddziaływania zmienia się struktura komórki. – Przyszło mi wtedy do głowy, że skoro toksyny zabijają ludzkie komórki, to można ich przecież użyć do zabijania komórek nowotworowych! Okazało się, że są już prowadzone badania w tym kierunku. Właśnie tym chciałabym się zajmować w przyszłości – mówi z entuzjazmem.

FameLab to nie pierwszy konkurs, w którym Magdalena brała udział. Dwa lata temu została laureatką konkursu INTER organizowanego przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej. Tam też musiała opowiedzieć o swojej pracy w jak najciekawszy sposób. – Stwierdziłam wtedy, że spojrzenie na naukę z lekkością i z przymrużeniem oka o wiele bardziej pomaga w życiu, niż posługiwanie się sztywną nomenklaturą. Akurat po tej wygranej starałam się o grant naukowy Narodowego Centrum Nauki i przy pisaniu projektu zaczęłam używać o wiele bardziej zrozumiałego języka niż zwykle. I udało się: dostałam finansowanie na projekt badawczy – opowiada.

Dzięki udziałowi w konkursie Magdalena Kulma nawiązała też współpracę z firmą, która organizuje wykłady i spotkania dla zdolnej młodzieży. – Jestem pod wrażeniem, że już uczniowie gimnazjum interesują się nauką, czytają nawet podręczniki akademickie. Niestety, wielu z nich chce wyjechać na studia za granicę. A przecież w Polsce też jest dobry poziom! Musimy się starać, żeby ta zdolna młodzież nam nie uciekła – zwraca uwagę.

 

Astronomia dla każdego

Czy poza Układem Słonecznym istnieją planety podobne do naszej Ziemi? Na to pytanie z łatwością może odpowiedzieć Jakub Bochiński, doktor astronomii, który został finalistą FameLabu rok temu. – Pamiętam, że już w wieku ośmiu lat, chodząc na spacery z prababcią, tłumaczyłem jej, jak działają anteny satelitarne, chociaż sam tego do końca nie rozumiałem. Ale mówiąc do niej, sam próbowałem dojść do tego, jak one mogą działać – wspomina ze śmiechem. – Bardzo bliski jest mi cytat z Alberta Einsteina: „Jeśli nie potrafisz wytłumaczyć czegoś w prosty sposób, to znaczy, że tak naprawdę tego nie rozumiesz”. I rzeczywiście, jeden z najlepszych sposobów uczenia się to tłumaczenie danego tematu innym.

Nauka należy do wszystkich. 
Jeżeli więc nie komunikujemy jej szerzej, 
to po co właściwie się nią zajmujemy?

Rok temu Jakub przyjechał do Polski po ośmiu latach studiów w Wielkiej Brytanii. Dzięki udziałowi w FameLabie miał okazję poznać Centrum Nauki Kopernik, które tak mu się spodobało, że wkrótce sam zaczął w nim pracować – jest koordynatorem projektu ESERO (Europejskiego Biura Edukacji Kosmicznej). – Próbujemy zainteresować nauczycieli i uczniów tematyką kosmosu, by w ten sposób zachęcić ich do zgłębiania nauk ścisłych – tłumaczy. – Na przykład niedawno zorganizowaliśmy telekonferencję z Timem Peakiem, astronautą z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Naszą ambicją jest sprawić, by w Polsce było więcej dobrych nauczycieli, którzy będą wspierać młodzież w przygotowywaniu się do kariery naukowej.

W pracy badawczej Jakub zajmuje się szukaniem planet poza Układem Słonecznym. Wierzy, że będzie to pomocne ludziom w dalekiej przyszłości, gdy Ziemia nie będzie mogła im już służyć jako dom. – Może się to wydarzyć za kilkaset lat w wyniku wojen, suszy czy zmian klimatu, a może dopiero za 4-5 mld lat, kiedy Słońce pochłonie Ziemię i nic z niej nie zostanie. Poszukiwanie innych planet jest pierwszym krokiem do znalezienia innego domu, do którego być może kiedyś się przeniesiemy – wyjaśnia. Obecnie Jakub obserwuje planetę, na której panuje tak wysoka temperatura, że jej powierzchnia jest pokryta oceanem lawy. – Lawa paruje i tworzy kłęby pyłu, które roznoszą się dookoła. Przez ostatnie półtora roku badałem ten pył, żeby dowiedzieć się, z czego składa się ta planeta. W ten sposób mamy nadzieję kiedyś odpowiedzieć na pytanie, jaki jest dokładny skład chemiczny wnętrza Ziemi – dodaje. Aby prowadzić obserwacje, nie musi nawet wychodzić z domu – teleskopy, na których pracuje, są w większości zdalnie sterowane. Wystarczy mu internet, by podłączyć się do teleskopu, który fizycznie znajduje się na Majorce.

Finaliści zeszłorocznej edycji FameLabu założyli stowarzyszenie Rzecznicy Nauki, które stara się odpowiadać na potrzeby mediów. Jeśli dziennikarze potrzebują wypowiedzi specjalisty z danej dziedziny, młodzi naukowcy chętnie służą pomocą i przekładają skomplikowane odkrycia badawcze na „ludzki” język. – Mam głębokie poczucie, że nauka należy do nas wszystkich. Jeżeli my, naukowcy, nie komunikujemy jej szerzej, to po co właściwie się nią zajmujemy? Chodzi o to, żeby nasza praca miała wpływ na życie całego społeczeństwa – podkreśla Jakub Bochiński.

Hanna Dębska fot. Waldemar Kompała/CNK Idziemy nr 19 (553), 8 maja 2016 r.