Historyczne spotkanie Pawła VI z patriarchą Atenagorasem
„Chciałem odbyć pielgrzymkę do miejsca, gdzie narodził się Kościół, gdzie został wybrany Piotr, gdzie narodził się, cierpiał i zmartwychwstał Jezus Chrystus. Przez całe wieki było to niemożliwe ze względów politycznych i z powodu braku odpowiednich środków technicznych. Kiedy jednak zaistniały odpowiednie warunki, podróż narzuciła się sama” – mówił papież Montini w wywiadzie-rzece „Rozmowy z Pawłem VI” przygotowanym przez Jeana Guittona.
Podróż do Ziemi Świętej była pierwszą z dziewięciu zagranicznych pielgrzymek Pawła VI. Zasiadał on na Stolicy Piotrowej zaledwie od pół roku. W Watykanie trwał jeszcze Sobór Watykański II. I właśnie na zakończenie jego II sesji papież ogłosił, że uda się do Ziemi Świętej w dniach od 4 do 6 stycznia 1964 r. Wiadomość tę przyjęto jako sensację. Papieże nie podróżowali wtedy po świecie. Pius IX ogłosił się „więźniem Watykanu” na znak protestu przeciwko likwidacji Państwa Kościelnego. Pius XII udawał się tylko do letniej rezydencji w Castel Gandolfo. Jan XXIII był tylko w Loreto i Asyżu i podróżował tam pociągiem. Sensacją było także i to, że po raz pierwszy w historii papież miał lecieć samolotem – należącym do włoskich linii Alitalia czterosilnikowym odrzutowcem Douglas DC-8. Lot odbywał się nad Włochami, Grecją, Cyprem, Libanem, Syrią i Jordanią.
Papież wylądował 4 stycznia w Ammanie, stolicy Jordanii, gdzie witany był przez króla Huseina. Dzieci wręczyły mu gałązki oliwne i palmowe. Na trasie do Jerozolimy – jej część była wówczas, do 1967 r., administrowana przez Jordanię – którą Paweł VI przebył samochodem, zgromadziły się wielkie rzesze ludzi. Papież zatrzymał się nad Jordanem i zanurzył ręce w wodzie rzeki, w której Jan Chrzciciel ochrzcił Jezusa. Po przyjeździe do Jerozolimy poprzez Bramę Damasceńską Paweł VI odprawił Drogę Krzyżową. W miejscach upadku pod krzyżem Jezusa całował ziemię, a na koniec w Bazylice Grobu Bożego odprawił Mszę Świętą. Papieżowi towarzyszyły wielotysięczne tłumy pielgrzymów.
W niedzielę 5 stycznia Paweł VI przekroczył granicę Izraela. Miejscowym władzom wskazał cel swojej wizyty: uczczenie miejsc świętych oraz modlitwa o pojednanie ludzi z Bogiem i między sobą. Papież – w obecności patriarchów i arcybiskupów – nawiedził Bazylikę Zwiastowania w Nazarecie, gdzie w Grocie Zwiastowania odprawił Mszę Świętą. Następnie był w Kanie Galilejskiej, w Kafarnaum, na górze Tabor, na Synaju i w Wieczerniku.
Po powrocie do jordańskiej części Jerozolimy miało miejsce historyczne spotkanie z patriarchą ekumenicznym Konstantynopola Atenagorasem I. Trwało 40 minut i zakończyło się wspólnym odmówieniem „Ojcze nasz” w języku greckim. Było to wydarzenie szczególne, zważywszy, że dopiero w kilkanaście miesięcy później, w grudniu 1965 r. oficjalnie zniesiono ekskomuniki, które w 1054 r. nałożyli na siebie zwierzchnicy obu Kościołów. „Stara tradycja chrześcijańska widzi »ośrodek świata« w miejscu, gdzie wznosi się chwalebny krzyż naszego Zbawiciela i gdzie On wywyższony ponad Ziemię »wszystkich przyciągnął do siebie«. Było najbardziej słuszne i Opatrzność zechciała na to przyzwolić, abyśmy w tym właśnie miejscu i w tej świątyni, na zawsze błogosławionej i uświęconej, mogli jako pielgrzymi z Rzymu i Konstantynopola spotkać się i zjednoczyć we wspólnej modlitwie” – mówił wtedy Paweł VI.
W święto Trzech Króli Paweł VI był w Bazylice Narodzenia w Betlejem. W Kaplicy Żłóbka odprawił Mszę Świętą.
Na zakończenie pobytu w Ziemi Świętej w rezydencji prawosławnego patriarchy Jerozolimy rewizytował patriarchę Konstantynopola Atenagorasa. „Dwaj pielgrzymi, z oczami utkwionymi w Chrystusie, Wzorze i Sprawcy, razem z Ojcem jedności i pokoju, proszą Boga, żeby to spotkanie było znakiem i zapowiedzią rzeczy dopiero nadchodzących na Jego chwałę i dla oświecenia wiernego ludu. Po tylu wiekach milczenia spotkali się oni teraz w pragnieniu pełnienia woli Boga i głoszenia prastarej prawdy Jego Ewangelii powierzonej Kościołowi” – głosił wspólny komunikat po tym spotkaniu.
Zapoczątkowane przez Pawła VI osobiste kontakty z patriarchą Konstantynopola kontynuował Jan Paweł II, który spotykał się z następcami Atenagorasa – Dimitriosem I i Bartłomiejem I. Z Bartłomiejem I spotkał się też Benedykt XVI. Obecnie, 50 lat po spotkaniu Pawła VI z Atenagorasem w Ziemi Świętej, papież Franciszek chce się spotkać z Bartłomiejem I również w tym świętym dla chrześcijan miejscu.
| Wojciech Świątkiewicz |
Co? Gdzie? Kiedy?
