Delegat i Koordynator KEP oraz diecezjalni i zakonni delegaci ds. ochrony dzieci i młodzieży
W czerwcu 2013 r. Konferencja Episkopatu Polski powołała na szczeblu ogólnokrajowym koordynatora ds. ochrony dzieci i młodzieży, którym jest jezuita ks. Adam Żak. Zakres jego obowiązków jest bardzo szeroki: m. in. szkolenie delegatów, czyli duchownych odpowiedzialnych za przyjmowanie zgłoszeń i pomoc ofiarom w diecezjach i zakonach, a także wspieranie działań osób odpowiedzialnych za prewencję w kościelnych jednostkach organizacyjnych oraz w prowadzonych przez Kościół dziełach wychowawczych i oświatowych.
Z kolei na zebraniu plenarnym KEP 14 marca 2019 r. biskupi powołali delegata Konferencji Episkopatu ds. ochrony dzieci i młodzieży, którym został Prymas Polski, abp. Wojciech Polak, przewodniczący Komisji Duchowieństwa KEP. Jego rola ma charakter koordynacyjny wobec innych biskupów, a pomagać mu będzie w tym specjalne biuro Delegata, blisko współpracujące z Centrum Ochrony Dziecka.
Delegaci diecezjalni i zakonni
W całej Polsce takich delegatów jest ponad 80. Ich nazwiska i dane kontaktowe widnieją na większości stron diecezjalnych i zakonnych, a pełna lista znajduje się na stronie Centrum Ochrony Dziecka. Oprócz delegatów zostało wyznaczonych 70 wyspecjalizowanych duszpasterzy gotowych do pomocy duchowo-duszpasterskiej pokrzywdzonym oraz ich rodzinom.
Centrum Ochrony Dziecka
Z inicjatywy ks. Adama Żaka w marcu 2014 r. przy Akademii Ignatianum w Krakowie powstało Centrum Ochrony Dziecka. Do podstawowych jego zadań należy działalność szkoleniowa i wychowawcza w zakresie psychologicznym, pedagogicznym i duchowym - w tematyce związanej z wykorzystywaniem seksualnym małoletnich oraz opracowanie i rozwój programów prewencji i wzorów dobrych praktyk dla środowisk duszpasterskich, formacyjnych i wychowawczych.
Równocześnie ze szkoleniami delegatów i duszpasterzy wyznaczonych przez przełożonych, COD rozpoczęło systematyczne szkolenia dla księży diecezjalnych i zakonnych pracujących w duszpasterstwie. Przeszkolonych zostało do tej pory ponad 3 tysiące księży diecezjalnych i zakonnych, nie licząc sióstr oraz świeckich, którzy zajmują się edukacją dzieci i młodzieży.
We współpracy z Akademią Ignatianum w 2016 r. COD zainicjowało studia podyplomowe z profilaktyki przemocy seksualnej wobec dzieci i młodzieży.
Systemy prewencji w diecezjach i zakonach
Biskupi w 2014 r. przyjęli także odrębny dokument o zasadach prewencji wobec przypadków wykorzystywania seksualnego małoletnich, jakie mogą się zdarzyć w Kościele. Z kolei na zebraniu Rady Biskupów Diecezjalnych na Jasnej Górze 25 sierpnia 2018 r. zapadła decyzja, że w każdej polskiej diecezji zostanie opracowany i wdrożony w życie specjalny program prewencji. W ślad za tym, w każdej diecezji utworzony został specjalny „zespół ds. prewencji”, a od jesieni 2018 r. COD rozpoczęło szkolenia ich członków na poziomie metropolii.
Szkolenia przeprowadzane są na poziomie metropolitalnym, grupującym zwykle 3-4 diecezje. W szkoleniach uczestniczą – wyznaczeni przez ordynariuszy - przedstawiciele tych sektorów duszpasterskich, które dotyczą pracy z dziećmi i młodzieżą: wydziałów katechetycznych w kurii, duszpasterstw ogólnych, rodzin, młodzieży, wspólnoty i ruchy oraz przedstawiciele szkół i Caritas. Osoby, które zdobyły wiedzę w zakresie prewencji, tworzą potem diecezjalne, bądź zakonne programy ochrony dzieci i młodzieży.
Przykładowo, dokument archidiecezji gnieźnieńskiej zatwierdzony przez abp. Wojciecha Polaka został przeznaczony do stosowania we wszystkich parafiach, wspólnotach, przedsięwzięciach i dziełach podejmowanych w archidiecezji. Obowiązywać ma księży i osoby konsekrowane, jak i świeckich prowadzących działalność wśród dzieci i młodzieży na terenie kościelnym. Poza wykładnią przepisów prawa kościelnego i państwowego zawiera on szczegółowe normy i zasady organizowania bezpiecznej opieki duszpasterskiej oraz wypoczynku dzieci i młodzieży.
Jak poinformował KAI o. Adam Żak miesiąc temu, na 15 metropolii Kościoła katolickiego w Polsce (14 rzymskokatolickich i jedną greckokatolicką) szkolenia zostały już przeprowadzone w dziesięciu.
Spotkania z ofiarami
Abp Stanisław Gądecki - w odpowiedzi na apel Franciszka, aby przewodniczący episkopatów spotkali się z ofiarami przed zaplanowanym na luty 2019 r. spotkaniem z papieżem w Rzymie – spotkał się osobiście z 28 ofiarami, osobami pokrzywdzonymi w sferze seksualnej w dzieciństwie lub w młodości przez duchownych. Zostały one zaproszone za pośrednictwem kurii diecezjalnych i zakonnych z różnych terenów Polski. „Spotkania utwierdziły mnie w przekonaniu o słuszności różnych inicjatyw podjętych do tej pory przez Konferencję Episkopatu Polski oraz o konieczności jeszcze bardziej intensywnej pracy, aby właściwie odpowiadać na bolesne fakty z przeszłości i teraźniejszości oraz zapobiegać podobnym w przyszłości” – podkreśla arcybiskup.
Profilaktyka na etapie formacji kapłańskiej
Trzeci aneks Wytycznych episkopatu przypomina, że w formacji do kapłaństwa „nie może zabraknąć właściwego traktowania i przeżywania sfery seksualnej oraz umiejętnego przygotowania do życia w czystości i celibacie”. Dokument wskazuje, że „droga do rozeznania ewentualnych trudności w sferze seksualnej powinna rozpoczynać się już w momencie przyjmowania do seminarium lub zakonu”. Zgłaszający się powinien przejść badania psychologiczne, pogłębiony wywiad oraz test, które pozwolą jego formatorom zorientować się co do poziomu dojrzałości seksualnej oraz występowania ewentualnych zaburzeń. Dokument stwierdza, że do seminarium duchownego lub instytutu zakonnego nie należy przyjmować kandydatów, u których stwierdzono „występowanie zaburzeń w sferze seksualnej, w tym głęboko zakorzenionej orientacji homoseksualnej”.
Zakłada się, że na etapie formacji kapłańskiej przedmiotem wykładów i konferencji powinna być także tematyka związana z „kształtowaniem dojrzałej seksualności”.
Wymiar modlitewny
Pierwsza liturgia pokutna za grzechy wykorzystywania seksualnego w Kościele w Polsce odbyła się 20 czerwca 2014 r. w jezuickiej bazylice Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie. Uczestniczyli w niej m.in. prymas Polski abp Wojciech Polak, nuncjusz apostolski w Polsce abp Celestino Migliore i metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz. Przewodniczący liturgii bp Piotr Libera powiedział: „Zawstydzeni i skruszeni prosimy o przebaczenie. Prosimy Boga i prosimy ludzi skrzywdzonych przez kapłanów!”.
30 czerwca 2015 r. Franciszek skierował apel do krajowych konferencji biskupich o ustanowienie Dnia Modlitwy i Pokuty za grzechy wykorzystania seksualnego małoletnich przez duchownych. Konferencja Episkopatu Polski podjęła decyzję organizacji Dnia we wszystkich polskich diecezjach w każdy pierwszy piątek Wielkiego Postu.
Dokumentem dużej rangi było ogłoszone 19 listopada 2018 r. „Stanowisko Konferencji Episkopatu Polski w sprawie wykorzystywania seksualnego osób małoletnich przez niektórych duchownych”, którego treść nawiązuje do „Listu do Ludu Bożego” Franciszka. Szkoda, że dokument ten został opublikowany tylko w mediach a nie został odczytany wiernym w świątyniach. Pasterze Kościoła w Polsce przepraszają w nim „Boga, ofiary wykorzystania, ich rodziny i wspólnotę Kościoła za wszystkie krzywdy wyrządzone dzieciom i ludziom młodym oraz ich bliskim”. Proszą też o „światło, siłę i odwagę, by stanowczo zwalczać zepsucie moralne i duchowe, które jest zasadniczym źródłem wykorzystania seksualnego małoletnich”. Proszą też Boga „by dał skuteczność naszym wysiłkom tworzenia w Kościele środowiska otwartego i przyjaznego dzieciom i młodzieży”.
Jednocześnie dziękują wszystkim, „którzy w trosce o świętość Kościoła i Jego pasterzy, z odwagą ujawniają grzech i przestępstwo nadużyć”.
Modlitwą do Ducha Świętego, kończy się także list Rady Stałej KEP, odczytywany w polskich kościołach 26 maja br.: "Przyzywając mocy Ducha Świętego i wstawiennictwa Maryi, Matki Kościoła, Jej powierzając osoby skrzywdzone, rodziny, dzieci i młodzież oraz wspólnoty kościelne, upraszamy w modlitwie ducha pokory i odwagi, aby nie dać się zwyciężyć złu i ogarnąć troską wszystkich".
Co? Gdzie? Kiedy?
