– Wiedzieliśmy, jak cenny otrzymujemy zabytek i jak bardzo jest on zniszczony – mówi o. Marian Puchała. Sanktuarium szczególnie ucierpiało w czasie I wojny światowej. Wieża została zbombardowana przez wojsko austriackie, większość klasztoru była w ruinie. Niemal całkowicie zniszczona była biblioteka świętokrzyska, należąca w średniowieczu do najznamienitszych w Polsce. Posiadała w szczytowym momencie ok. 12 tys. woluminów, wiele manuskryptów pisanych przez benedyktynów. – Wiele dzieł wywieziono do Petersburga i w inne części świata. Po zawierusze wojennej niektóre wróciły do Polski, w tym najstarszy zabytek prozy religijnej – pochodzące z XIII w. „Kazania Świętokrzyskie”, które obecnie znajdują się w Bibliotece Narodowej w Warszawie. W 2012 r. dzięki staraniom naszego stowarzyszenia Per Crucem na kilka godzin zostały przywiezione i zaprezentowane na Świętym Krzyżu – opowiada o. Marian Puchała. – Dzisiaj ze słynnej biblioteki mamy kilka książek. Staramy się dotrzeć do świętokrzyskich zbiorów i zdigitalizować je, by były dostępne jako e-booki – mówi o. Puchała.
Odnośnie do oblatów ukuto już powiedzenie: benedyktyni – góry, cystersi – doliny, a oblaci – ruiny. Święty Krzyż to kolejny kompleks klasztorny, który to zgromadzenie ratuje. Klasztor wraca do dawnej świetności. W 2014 r. została odbudowana ze zniszczeń wieża. – Ostatnie dwa lata to czas remontów i rewitalizacji wnętrz. W kaplicy Oleśnickich, gdzie znajdują się relikwie krzyża, zostały odrestaurowane posadzka oraz zniszczona, nieszczelna latarnia wieńcząca kopułę; zabezpieczone zostały freski na ścianach. W krużgankach i pozostałych pomieszczeniach wymieniono instalację. Ze względu na położenie i na fakt obecności w skałach krzemienia, który jest dobrym przewodnikiem, często w czasie burz miały miejsce wyładowania atmosferyczne, które niszczyły instalacje elektryczne. Udało się zamontować piorunochrony, które będą teraz nas skutecznie chronić – mówi o. Marian.
CZAS CHWAŁY
Papież Benedykt XVI w 2013 r. podniósł kościół na Świętym Krzyżu do rangi bazyliki. Prezydent Andrzej Duda ogłosił wzgórze pomnikiem historii. Rocznie przybywa na Święty Krzyż ok. 300 tys. pielgrzymów. Nawiedzają Kaplicę Oleśnickich, gdzie znajduje się wystawiony do Adoracji relikwiarz z Drzewem Krzyża Świętego. Na ścianach i kopule historię relikwii opowiadają freski: znalezienia Krzyża Świętego przez cesarzową Helenę czy przekazania relikwiarza cesarzowi Konstantynowi. Relikwiarz w formie krzyża z podwójnym ramieniem, na wzór Krzyża Jerozolimskiego, wystawiony jest w kaplicy od 1723 r.
W krużgankach uwagę zwraca „czarny ołtarz”. Tu zostały pochowane zebrane i przeniesione z innych miejsc klasztoru szczątki 82 opatów, 275 przeorów i 1080 zakonników. Tylu zakonników posługiwało na Świętym Krzyżu do 1766 r. Kolejni pochowani są w klasztornych podziemiach.
Pielgrzymi przybywający na Święty Krzyż kierują się ku miejscu pochówku Jeremiego Wiśniowieckiego. Ciało bohatera spod Beresteczka przywiozła tu żona Gryzelda, by nie zostało zbezczeszczone przez Kozaków.
Najwięcej pielgrzymów przybywa w dni odpustowe, których jest kilka: 18 lutego, 21 maja, 15 czerwca, 29 czerwca, 2 sierpnia. Te najważniejsze trzy to odpust przypadający w Uroczystość Trójcy Przenajświętszej, której wezwanie nosi tutejsza świątynia, kolejny 4 lipca w uroczystość ku czci Najdroższej Krwi Chrystusa oraz główny odpust 14 września w Święto Podwyższenia Krzyża Świętego. Obchody głównego odpustu trwają tydzień, w tym roku odbędą się w dniach 11–18 września. Oficjalne rozpoczęcie nastąpi podczas Mszy św., której 11 września o godz. 12.00 na Świętym Krzyżu przewodniczyć będzie abp Stanisław Gądecki, przewodniczący Episkopatu Polski (więcej w ramce powyżej).
W sanktuarium dwukrotnie gościł prezydent RP Andrzej Duda, premier Węgier Janusz Ader, w tym roku kard. Gerhard Müller. – Jesteśmy zaskakiwani wielkimi postaciami nawiedzającymi sanktuarium. Skontaktował się z nami nowy konsul węgierski z propozycją kontynuowania współpracy – mówi kustosz sanktuarium.
Rok po internowaniu Święty Krzyż nawiedził i kazanie wygłosił kard. Stefan Wyszyński. Prymas Tysiąclecia chciał także podziękować za otrzymany fragment relikwii Drzewa Krzyża Świętego, które nosił w swoim biskupim pierścieniu. Powiedział wówczas o tym miejscu prorocze słowa: „Teraz przychodzi dla Świętego Krzyża okres chwały i odrodzenia”.
Co? Gdzie? Kiedy?
