Kościół, jaki dziś znamy, ale także jakim go poznał 1050 lat temu Mieszko I, nie wyglądał tak w czasach Jezusa Chrystusa.
Ze swoją strukturą, swoim Credo, liturgią, misją, świętowaniem niedzieli itd. kształtował się przez dziesięć wieków, zanim przez chrzest w ów Kościół wszczepiona została Polska.
Jakie było to pierwsze tysiąclecie, dające Kościołowi postać, którą zachował przez kolejne wieki? Jak tworzyły się pierwsze wspólnoty chrześcijańskie i utrwalane były główne prawdy wiary? Dlaczego nastąpił rozłam na Kościoły Wschodu i Zachodu? Co sprawiło, że chrześcijaństwo stało się religią globalną? Dlaczego papieżem jest akurat biskup Rzymu? I dlaczego językiem Kościoła zachodniego stała się łacina? Odpowiedź na te i dziesiątki innych pytań znajdziemy w wydanej niedawno znakomitej książce amerykańskiego autora Roberta Louisa Wilkena „Pierwsze tysiąc lat. Historia chrześcijaństwa”.
Autor, profesor biblistyki i wybitny historyk Kościoła, prowadzi czytelnika – poprzez omówienie wydarzeń i osób – od powołania przez Jezusa pierwszych uczniów aż do chrztu wielkiego księcia kijowskiego Włodzimierza w 988 r. A jego historyczna, pasjonująca i napisana przystępnym językiem opowieść i wciąga, i jest kopalnią wiedzy o Kościele chrześcijan.
Poznajemy tu początki chrześcijaństwa w Jerozolimie, pierwsze wspólnoty m.in. Efezie i Rzymie, działalność św. Ignacego w Antiochii i św. Ireneusza w Lyonie, pierwsze podziały chrześcijan w odniesieniu do tego, w co wierzyć i jak tę wiarę praktykować. Widzimy pierwsze przejawy zajmowania przez chrześcijaństwo miejsca w przestrzeni publicznej w początkach III w. Pierwsze polemiki z filozofią starożytną, pierwsze prześladowania i przełomy, gdy w 327 r. chrzest przyjmuje cesarz Konstantyn. Śledzimy pierwsze sobory, początki monastycyzmu, rozszerzania się terenów wpływu chrześcijaństwa za czasów cesarza Teodocjusza i bp. Ambrożego, początki papiestwa, narodziny szpitali, kształtowanie się liturgii i coraz większy wpływ chrześcijaństwa na architekturę, sztukę, a przede wszystkim muzykę. Poznajemy historię umacniania się Kościołów chrześcijańskiego Wschodu, czasy Bizancjum oraz narodziny i ekspansji islamu. W końcu chrześcijaństwo czasów Karola Wielkiego i chrześcijaństwo pośród Słowian.
Bodaj najciekawszymi aspektami – obok licznych ciekawostek – które rozwija książka, są kwestie stosunków pomiędzy władzą świecką i duchowną, często zapominanego pochodzenia chrześcijaństwa, którego ojczyzną jest Bliski Wschód, specyfiki podziałów miedzy Kościołami chrześcijańskimi oraz wpływu na chrześcijaństwo islamu. A wszystko to w szerokim kontekście kształtującej się cywilizacji.
Robert Louis Wilken, „Pierwsze tysiąc lat. Historia chrześcijaństwa”, przekład Grażyna Gomola i Aleksander Gomola, Wydawnictwo M, Kraków 2015, ss. 432.
Radek Molenda |