Liczba uczestników środowych audiencji i sprawowanych na placu św. Piotra przez papieża Franciszka Eucharystii szacowana na 70 000-100 000 powoduje spore trudności logistyczne dla władz Rzymu. Entuzjazm ludzi krzyżuje się z pojawiającym się zniecierpliwieniem „watykanistów” – dziennikarzy uważanych (i uważających się!) za speców od problematyki watykańskiej, kościelnej, chrześcijańskiej…
SZOK WATYKANISTY
Po pierwszych tygodniach euforii w mediach na swój sposób „wraca stare”. W dość długim wywodzie na swoim blogu internetowym jeden ze znanych katolickich – nie „zewnętrznych” – watykanistów przez półtorej strony żali się, że homilie papieskie podczas codziennych Mszy Świętych co prawda odnoszą się do czytań mszalnych, ale zawierają sformułowania… mało teologiczne. Na przykład, że kiedy Kościół zaczyna obrastać w instytucje i staje się zbiurokratyzowany, naraża się na utratę swojego podstawowego sensu i na przekształcenie się w pobożną organizację pozarządową. Tymczasem tkwi w historii miłości Boga ku człowiekowi i nie można go zamknąć w wymiarze organizacji charytatywnej. Zastrzeżenie obudziło też sformułowanie z innego dnia, że nie można traktować Pana Boga jak sprayu, który stwarza klimat, ale pozostaje czymś bezosobowym i mało konkretnym. Eksperta zaszokowało też sformułowanie, że Kościół jest matką oczekującą od dziecka rozwoju, a nie niańką zadowoloną, kiedy dziecko zasnęło. Uderzyła go też formuła o „chrześcijanach satelitach”, krążących wokół Kościoła, czasem starających się narzucić poglądy bliższe „światowej mądrości” niż temu, co mówi Jezus Chrystus. Drugą część dość długiego wpisu na blogu wypełnia zaskoczenie, niemal „żal”: otóż media i mędrcy nie protestują, kiedy papież Franciszek przestrzega przed diabłem, księciem ciemności; kiedy w sprawach antropologii nie różni się od Benedykta czy przestrzega przed indywidualistyczną, „czysto ludzką” interpretacją Biblii itp.
FUNDAMENT FRANCISZKA
Dezorientacja i trudność wniknięcia w istotę chrześcijaństwa, trudność „przebicia się” przez politurę wyobrażeń o Kościele – w moim przekonaniu – są wyzwaniem dla mediów katolickich, dla ludzi identyfikujących się z Kościołem. Trzeba pomóc zrozumieć chrześcijaństwo i Kościół! Kolejne pontyfikaty Pawła VI, Jana Pawła II, Benedykta XVI były wysiłkiem odnowy Kościoła i nadania mu dynamizmu ewangelizacyjnego. Każdy z kolejnych papieży czynił to na swój sposób, wnosząc swoje doświadczenie wiary, swój temperament i swoją wrażliwość – zakorzenione w osobistej więzi z Chrystusem i w Magisterium Kościoła, w sformułowaniach Soboru Watykańskiego II. Jan Paweł II i Benedykt XVI – zakorzenione także w kompendium, jakim jest Katechizm Kościoła Katolickiego. Styl duszpasterski papieża Franciszka przywodzi mi często na myśl wypowiedź Józefa Ratzingera z 1969 roku, którą już cytowałem w „Zaproszeniu do Brazylii” („Idziemy”, 28.04.2013): ze współczesnego kryzysu wynurzy się Kościół strukturalnie mniejszy, działający podobnie jak było u jego początków, bardziej wrażliwy na duchowość, nie miotany w stronę grup politycznych raz prawej, raz lewej strony. Stanie się Kościołem ubogich i wtedy właśnie ludzie odnajdą w nim coś całkowicie nowego, odnajdą w nim odpowiedź na to, czego zawsze szukali w głębi serc.
Papież Franciszek swoim usposobieniem
i doświadczeniem duszpasterskim Ameryki Łacińskiej
doskonale trafił w mentalność kulturową pokolenia
Nie dokonuje się to za ruchem czarodziejskiej różdżki, jest wielowątkowym, skomplikowanym procesem dojrzewania nas jako chrześcijan i Kościoła jako wspólnoty wiary. Od spotkania w Nowej Hucie, a potem na różnych kontynentach Jan Paweł II wołał o nową ewangelizację. Benedykt XVI uczynił ją tematem Synodu Biskupów, poprzedzonego refleksją na wszystkich kontynentach, w poszczególnych Kościołach lokalnych. Papież Franciszek swoim usposobieniem i doświadczeniem duszpasterskim Ameryki Łacińskiej buduje na tym fundamencie. Wydaje się, że doskonale trafił w mentalność kulturową pokolenia. Wiele zależy od nas, by widzieć procesy zachodzące w czasie, by wypłynąć na głębię, a nie przyczyniać się do sytuacji „zamkniętych drzwi” odzwierciedlających obawy, utrudniających komunikację i utrudniających zapełnienie ulic radością Ewangelii.
Ojciec Święty Franciszek odbywa intensywne spotkania z szefami urzędów watykańskich. Jednym z nich jest abp Nikola Eterovicz z Chorwacji, organizator kolejnych Synodów Biskupów. Po spotkaniu podkreślił stopniowy, ale wyraźny proces rozwoju tej formy życia Kościoła. Wywodzi się ona z Soboru Watykańskiego II. Paweł VI nadał jej konkretny stały kształt z zadaniem „dostarczania papieżowi informacji i rad” opartych o doświadczenia Kościoła z wszystkich kontynentów. Jan Paweł II wprowadził – obok Synodów o tematyce tyczącej całego Kościoła (rodzina, ewangelizacja we współczesnym świecie) – tak zwane „synody kontynentalne”, skupione na tematyce regionu lub kraju o szczególnym znaczeniu w danym momencie historycznym. I tak odbył się Synod Biskupów poświęcony sytuacji chrześcijaństwa w Holandii, w Libanie, sytuacji Kościoła na poszczególnych kontynentach, w Europie, Azji, Ameryce itp., już dwa poświęcone Afryce; odrębny – kontekstom życia Kościoła na Bliskim Wschodzie.
LABORATORIUM WSPÓLNOTOWOŚCI
Paweł VI traktował synody jako „laboratorium wspólnotowości”: nie tylko zgromadzonych biskupów z ich doradcami, zaproszonych przedstawicieli innych Kościołów i wspólnot chrześcijańskich, innych religii – ale „wspólnotowości” w poszczególnych krajach, w fazie przygotowawczej. Sekretariat Synodu, kierowany przez arcybiskupa Eterovicza, rozsyła materiały wstępne, zawierające pytania tyczące specyfiki kulturowej, duszpasterskiej, społecznej poszczególnych krajów. Materiał, jaki potem przysyłają Konferencje Episkopatów i Konferencje Wyższych Przełożonych Zgromadzeń Zakonnych, odzwierciedla opinie różnorodnych środowisk, jest owocem spotkań, konsultacji, produktem Laboratorium Wspólnotowości.
Ma ono różny rytm. W niektórych krajach – wciąż jeszcze powierzchowny, w innych – by wspomnieć o CELAM, kontynentalnej konferencji episkopatów krajów Ameryki Łacińskiej – bardzo zaawansowany. Tam oparty jest o spotkania takie jak w 2001 roku w Aparecida, które zaowocowało realizowaną do dziś intensywną Misją Kontynentalną.
– Kiedy rozmawiamy o synodach, zawsze dodaję – mówi arcybiskup Eterovicz – że staramy się przygotować wszystko w najdrobniejszych szczegółach, ale najbardziej istotny jest klimat, w którym może działać Duch Święty. To On sprawia, że czujemy to i stanowimy jeden organizm, Ciało Chrystusa Zmartwychwstałego. Biskupi pochodzący z całego świata, zjednoczeni z Biskupem Rzymu, który przewodniczy Kościołowi w posłudze miłości.
Spotkanie arcybiskupa Eterovicza z papieżem Franciszkiem było konkretnym krokiem w przygotowaniu papieskiego dokumentu podsumowującego ubiegłoroczny Synod o Nowej Ewangelizacji. Podobnie jak konsultacje z Konferencjami episkopatów całego świata służy temu, by trafnie wybrać temat kolejnego Synodu. Przypadnie on na rok 2015 – półwiecze zakończenia Soboru Watykańskiego II.
– Synod oznacza „iść razem”, za Zmartwychwstałym Panem – dodaje chorwacki hierarcha – by dostrzec to, co Duch mówi Kościołowi. Iść razem. Niektórzy są szybsi, inni idą wolniej. Synod pomaga w drodze całemu Kościołowi w tak skomplikowanym świecie, w jakim przyszło nam żyć.
 | Andrzej Koprowski SJ |
Co? Gdzie? Kiedy?
