Było ich wiele, a jedna z nich, Halina Cieszkowska ps. „Alika” zaszczyca nas swoją obecnością na łamach, także w tym numerze „Idziemy”. Książka Barbary Wachowicz „Bohaterki Powstańczej Warszawy” – choć pokaźnych rozmiarów – przybliża zaledwie 19 z nich. Na kartach książki spotkamy bardziej znane – Danutę Szaflarską, Alinę Janowską, Krystynę Krahelską, Krysię Wańkowiczównę czy mistrzynię Polski w narciarstwie Barbarę Grocholską – ale i te mniej znane harcerki Szarych Szeregów, pełniące ową szarą służbę. Opiekowały się dziećmi Warszawy, transportowały ulotki, które dostarczały powstańcom pożywienie.
Autorka z właściwym sobie zaangażowaniem wnikliwie opisuje sylwetki dziewcząt by pokazać, w jakim klimacie wzrastały do odpowiedzialności za losy Ojczyzny.
Barbara Wachowicz, „Bohaterki Powstańczej Warszawy. My musimy być mocne i jasne”, Muza SA, Warszawa 2014, 701 s. |
Skromny tom zapisków tej dziewiętnastolatki jest przy reportażach Barbary Wachowicz jak sucha dokumentacja przy literackim dziele. Jedno jednak bez drugiego istnieć nie może. Młodziutka, Janina Mikoleit ps. „Bronka 105”, przyszła do powstańczej służby jako doświadczona już łączniczka Komendy Głównej AK, z której meldunkami jeździła jako starsza kurierka. W powstaniu obsługiwała wielki obszar z Wytwórnią Papierów Wartościowych włącznie, chorując po drodze i ratując się z pełnego żaru dołu pod pałacem Blanka. Wyszła z kanałów na Wareckiej, ciągnąc ze sobą rannego „Kosa”, cudem przeszmuglowanego kolegę z oddziału. Kiedy czytałam jej powściągliwe wspomnienia, miałam przed oczami znakomite kadry z filmu „Miasto 44”, który bodaj po raz pierwszy pokazał szok powstańców ze Starego Miasta na widok wolnego polskiego życia na Nowym Świecie.
„Bronka 105” działała jeszcze na Czerniakowie i na Mokotowie, a jej męstwo będzie czytelne dla każdego czytelnika. Skończyła służbę na Żoliborzu, gdzie poszła z rozkazami i została bardzo ciężko ranna na ul. Suzina. Do niewoli nie poszła.
Potem wyszła za mąż za Węgra i zaczęła budować powstańcze środowisko wśród węgierskiej Polonii. Jej wspomnienia trafiły w ręce niestrudzonych kronikarzy polskiego losu na Węgrzech, Krystyny i Grzegorza Łubczyków, autorów obecnych także na naszych łamach. Nasz tygodnik jest patronem medialnym tej książki.
Janina Mikoleit-Köszeghy, „Między życiem a śmiercią. Pamiętnik z Powstania Warszawskiego”, oprac. i red. Krystyna Łubczyk, Wydawnictwo RYTM, Warszawa 2014, 90 s. |
Kolejna pozycja ma charakter historycznej opowieści z cyklu political fiction. Historyk i publicysta Szymon Nowak rozważa alternatywne losy Powstania. Co by było gdyby alianci i Stalin podjęli inne decyzje? Czy mógł nastąpić atak berlingowców i zrzut brygady gen. Sosabowskiego, o którym autor pisze z znajomością rzeczy i narracyjnym talentem? Pytania takie można mnożyć, lecz pozostają one w sferze hipotez. Dla niedoświadczonego i niepewnego swej wiedzy o Powstaniu Warszawskim czytelnika książka może być podstawą do budowania fikcji, których pojawia się coraz więcej i które w końcu zmieniają spojrzenie na minione wydarzenia. Godne polecenia są starannie wybrane archiwalne zdjęcia, które jednak w odbiorze mieszają się ze zdjęciami ze współczesnych rekonstrukcji.
Szymon Nowak, „Warszawa 1944. Alternatywna historia Powstania Warszawskiego”, Wydawnictwo Fronda, Warszawa 2014, 350 s. |
Na rok przed otwarciem Muzeum Powstania Warszawskiego niewielu wierzyło, że „to wszystko” się uda. A jednak inicjatywa prezydenta – wówczas jeszcze tylko Warszawy – Lecha Kaczyńskiego została zrealizowana i na czas, i w 150 procentach. Opowiadają o tym nie bez komentarzy twórcy muzeum: Jan Ołdakowski, Lena Dąbkowska-Cichocka, Elżbieta Jakubiak, Paweł Ukielski, Paweł Kowal, Dariusz Gawin i inni.
Piotr Legutko, „Jedyne takie muzeum. Odzyskana pamięć o Powstaniu Warszawskim”, SIW ZNAK, Kraków 2014, 220 s. |
Co? Gdzie? Kiedy?
