Skąd nasz ród

To wcale nie Biskupin, do którego jeździły – i miejmy nadzieję, że nadal jeżdżą – na edukacyjne szkolne wycieczki liczne pokolenia Polaków jest przykładem najstarszego osadnictwa na polskich dziś ziemiach. Do bardziej intrygujących odkryć doprowadziły badania prowadzone w 1985 r. przez zespół prof. Pawła Valde-Nowaka z UJ w Jaskini Obłazowej w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej: znaleziono tam m.in. najstarszy na świecie bumerang z oszlifowanego ciosu mamuta datowany na ok. 23 tysiące lat (!). Prof. Andrzej Nowak z UJ przedstawia cały łańcuch mało znanych tego typu odkryć, a znajdziemy je w pierwszych rozdziałach pierwszego tomu jego „Dziejów Polski”. Dzieło jest monumentalne, zaplanowane na sześć tomów i potwierdza opinię, że prof. Andrzej Nowak jest nie tylko wybitnym uczonym, ale i wspaniałym promotorem patriotycznego zaangażowania. A także zdeklarowanym katolikiem, co nie jest bez znaczenia dla spojrzenia na naszą historię, w której wiara i religia są fundamentem cywilizacyjnej budowli.

Tom pierwszy „Skąd nasz ród” opisuje polskie dzieje do roku 1202; w najbliższych latach będą ukazywały się kolejne tomy: „Królestwo zwycięskiego orła. 1202-1492”, „Rzeczpospolita – wyzwania wolności. 1492-1733”, „Imperia i niepodległość. 1733-1864”, „Walka o II Rzeczpospolitą. 1864-1945”, „Zmęczenie i powstawanie. 1945-2019”. Możemy być dumni, że i w naszym pokoleniu znalazł się historyk, który podejmuje się tak niezwykłego zadania, jakim jest synteza polskich dziejów. „Pisać historię Polski – śmiałe zadanie” – deklaruje autor – „to jak próbować wykonania znanego, tyle razu już słuchanego utworu, interpretowanego juz wcześniej przez największych mistrzów”.

Wśród tych mistrzów – jak Gerard Labuda czy Henryk Łowmiański – autor porusza się – co oczywiste – z wielką swobodą, podobnie jak wśród autorów źródłowych tekstów, nie tylko tak oczywistych jak Gall Anonim czy Wincenty Kadłubek, ale i kronikarzy niemieckich czy czeskich. Oprócz bardzo ciekawych wiadomości, ich zestawień i analiz dostarcza też czytelnikowi wielkiej przyjemności obcowania z rozległą panoramą wydarzeń i postaci opisanych pięknym językiem. Z obszernego – 383 wielkoformatowe strony – tomu trudno wybrać garść atrakcyjnych przykładów, bo autor co i raz sięga po listy (na mnie wielkie wrażenie zrobił np. list Matyldy lotaryńskiej do Mieszka II, 1025-1027), umowy, ugody, dekrety i inne dokumenty. „Polska wynurza się w historii pisanej nagle, w latach 963-966, jakby znikąd, w postaci dojrzałej, od razu jako ważny i poważny czynnik gry politycznej tego krańca Europy” – pisze autor.

Nie brakuje bardzo ciekawych ilustracji, w tym także zdjęć wspaniałych najstarszych budowli polskiego chrześcijaństwa – chyba przez nas niedocenianych. Patronat honorowy nad publikacją objęła Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”.

Andrzej Nowak, Dzieje Polski. Tom 1 do 1202. „Skąd nasz ród”, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2014, 383 strony.

Barbara Sułek-Kowalska Idziemy nr 34 (466), 24 sierpnia 2014 r.