Tragedia po amerykańsku

Sztuki Artura Millera w ostatnich latach rzadko pojawiają się na deskach naszych teatrów. Od końca lat 50. do 80. twórczość tego amerykańskiego pisarza, dramaturga, publicysty i scenarzysty filmowego była w Polsce lansowana z uwagi na krytyczne oceny amerykańskiej rzeczywistości kapitalistycznej głoszone z pozycji lewicowych. Powodzeniem cieszyły się wielokrotnie wystawiane takie dramaty, jak „Śmierć komiwojażera”, „Czarownice z Salem” (krytyka protestanckiego purytanizmu), „Incydent w Vichy”, „Po upadku” (z głośną rolą Elżbiety Czyżewskiej) i „Cena” (z pamiętną kreacją Jana Świderskiego w roli starego kupca Salomona). Miller zdobył popularność w mediach dzięki małżeństwu z największą gwiazdą amerykańskiego kina, Marylin Monroe, w latach 1956–1961. Doświadczenia z tego nieudanego związku pisarz zawarł w scenariuszu filmu „Skłóceni z życiem” (ostatnia rola Marylin) i wspomnianej sztuce „Po upadku”.

Reżyser Wawrzyniec Kostrzewski, pracując nad wczesną sztuką Millera „Wszyscy moi synowie” z 1947 roku w Teatrze na Woli, skrócił i skondensował tekst utworu. Dzięki temu ten społeczny i rodzinny dramat nabrał wyrazistości i drapieżności. Autor zawarł tu traumy amerykańskiej klasy średniej po zakończeniu wojny, kiedy to wielu żołnierzy nie wróciło z frontów, a ci, którzy wrócili – cali lub okaleczeni – długo nie mogli znaleźć
sobie miejsca.

Joe Keller z sukcesem prowadzi fabrykę wykonującą zamówienia dla wojska. Jego syn planuje małżeństwo z córką wspólnika, który siedzi w więzieniu, oskarżony o dostarczenie w czasie wojny wadliwych części do samolotów. W wyniku tego wielu pilotów straciło życie, w tym najstarszy syn Kellera. W trakcie dramatycznych rozmów rodzinnych młodzi narzeczeni poznają tragiczną prawdę o winie Kellera, który zatuszował sprawę w imię biznesu, a niewinny wspólnik poszedł za kratki. Dzięki znakomitym kreacjom Adama Ferencego w roli Kellera i Haliny Łabonarskiej w roli jego żony Kate ten dramat nabiera niesłychanej wymowy moralnej. Młodzi wykonawcy ról synów Kellera i narzeczonej Chrisa skutecznie dotrzymują kroku starszym znakomitym aktorom.


Teatr Dramatyczny. Scena na Woli. Artur Miller, „Wszyscy moi synowie”. Przekład – Jacek Poniedziałek. Reżyseria – Wawrzyniec Kostrzewski. Wykonawcy: Adam Ferency, Halina Łabonarska, Mateusz Weber, Martyna Kowalik, Piotr Bulcewicz, Krzysztof Szczepaniak. Premiera – 12 grudnia.

Mirosław Winiarczyk fot. Kasia Chmura Cegiełkowska Idziemy nr 1 (484), 4 stycznia 2015 r.