Polski rynek mediów został zdominowany przez zagraniczne koncerny – głównie niemieckie. To one decydują, jak mamy myśleć, co wiedzieć i jak żyć. Czy da się to zmienić?
Niemal 75 proc. prasy w Polsce znajduje się w posiadaniu kapitału niemieckiego, w niektórych przypadkach w spółkach z kapitałem szwajcarskim, 24 proc. – polskiego, 1 proc. – skandynawskiego. Wydawcy zagraniczni są właścicielami 138 czasopism, w 2014 r. sprzedali na polskim rynku swoje produkty w łącznym nakładzie ponad 567 mln egzemplarzy. Nasze rodzime wydawnictwa mają zaledwie 47 tytułów, a ich roczny nakład w tym samym czasie był prawie trzykrotnie niższy – 178 mln egzemplarzy. Równie niekorzystnie wygląda statystyka mediów cyfrowych i TV.
Rynek prasy w Polsce zdominowany jest przez niemieckie giganty: Bauer Media Group, Ringier Axel Springer Media AG, Hubert Burda Media, Grupa Polska Press. Obok nich trzeba wymienić firmy ze szwajcarskim kapitałem: Marquard Media Polska oraz Edipresse Polska, szwedzkim: Bonnier Business, duńskim: Egmont Polska. Sięgając po prasę, wybierając kanał telewizyjny, stację radiową, portal internetowy, zwykle nie sprawdzamy, który wydawca za nimi stoi.
Ringier Axel Springer Polska to wydawca m.in. dwóch ogólnopolskich dzienników „Fakt. Gazeta Codzienna” i „Przegląd Sportowy”, a także wielu czasopism, w tym m.in. „Newsweek Polska”, „Forbes”, „Auto Świat” czy „Komputer Świat”. Wydawnictwo jest także zaangażowane w liczne przedsięwzięcia internetowe: do grupy Axel Springer Media należy 75 proc. akcji Grupy Onet, właściciela portalu Onet.pl, oraz 49 proc. udziałów w spółce INFOR Biznes, wydawcy „Dziennika Gazety Prawnej”. Grupa posiada także w Polsce własną drukarnię.
Niemieccy wydawcy, płynnie wchodząc na polski rynek, szybko budowali medialne imperia. Burda Media działalność w Polsce zaczęła w 1989 r. magazynem „Burda” oraz „Mój Piękny Ogród”. Po 25 latach działalności wydaje ponad 40 magazynów, ma 20 platform internetowych, jest też producentem programów telewizyjnych. Bauer Media debiutował w Polsce w 1991 r. popularnym magazynem młodzieżowym „Bravo”, teraz wydaje 38 magazynów i 30 tytułów krzyżówkowych. Stał się też większościowym udziałowcem radia RMF – lidera słuchalności, od kiedy w 2006 r. kupił 56,3 proc. akcji. Rok później kupił 89,4 proc. akcji portalu Interia.pl. Ma też w Polsce własne drukarnie: w Ciechanowie i Wykrotach.
Obcy kapitał zaczął podbijać polski rynek po transformacji w 1989 r. i rozpoczętej w 1990 r. likwidacji Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej Prasa-Książka-Ruch. RSW, której właścicielem była PZPR, kontrolowała wcześniej praktycznie cały rynek 45 gazet codziennych z głównym organem PZPR „Trybuną Ludu” i większość wydawanych w Polsce czasopism.
Media na targowisku
Chodziło o 235 tytułów o łącznym jednorazowym nakładzie 3,5 mln egzemplarzy. Prasowy tort do podziału był więc gigantyczny. Jego podział, pełen nie do końca jasnych decyzji, prowadziła aż do 1999 r. Komisja Likwidacyjna RSW Prasa-Książka-Ruch. – Nie wprowadzono wtedy żadnych limitów dla dostępu do mediów kapitału zagranicznego – zauważa dr Teresa Bochwic, członkini Zarządu Głównego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Aktualny kształt rynku prasowego w Polsce nie do końca jednak odzwierciedla działalność Komisji Likwidacyjnej. Bauer początkowo nie zabiegał o udziały w istniejących na polskim rynku prywatyzowanych pismach. Zaczął od przenoszenia na polski grunt własnych tytułów, tworząc z nich polskojęzyczne mutacje. Inne magazyny zakładał od podstaw. Strategię wydawniczą zmienił w 2002 r., kupując luksusowy magazyn kobiecy „Twój Styl” i miesięcznik młodzieżowy „Filipinka”. Wkrótce jednak doprowadził do upadku „Filipinki”, a wzmocnił własny młodzieżowy miesięcznik „Twist”, zmutowany z niemieckiej edycji.
Rynek mediów podlega nieustannym modyfikacjom: trwa odsprzedawanie, kupowanie udziałów i specjalizowanie się w wydawanej prasie. Burda i Bauer poszły w prasę adresowaną do kobiet i w magazyny lifestylowe, Ringier Axel Springer zainwestował w dzienniki, tygodniki opiniotwórcze, magazyny komputerowe i motoryzacyjne. Inna firma z kapitałem niemieckim, nazwana dla niepoznaki: Polska Presse, skupiła się na prasie regionalnej i lokalnej. Kontroluje aż 90 proc. tego rynku.
Rywalizujące ze sobą przedsiębiorstwa zaczęły powoli pracować nad koncentracją rynku. W wyniku fuzji spółek Polskapresse i Media Regionalne w marcu 2015 r. powstała Grupa Polska Press. Nikt już nie pamięta, że po podziale peerelowskiego tortu prasowego gazety regionalne były w polskich rękach, m.in. należały do NSZZ „Solidarność”, ale zostały sprzedane brytyjskiemu koncernowi prasowemu Mecom Europe; potem powstały z nich Media Regionalne. Teraz wzmocniona Grupa Polska Press wydaje w 15 polskich województwach 18 dzienników regionalnych, m.in. „Dziennik Bałtycki”, „Dziennik Łódzki”, „Dziennik Zachodni”, „Gazetę Krakowską”, „Gazetę Wrocławską”, „Głos Wielkopolski”, „Kurier Lubelski”, „Głos Dziennik Pomorza”. Obok nich ogólnopolskie „Express Ilustrowany Dziennik Polski”, ponad 100 tygodników lokalnych i bezpłatną gazetę miejską „Nasze Miasto”.
Inna z dużych fuzji miała miejsce w 2013 r. Wtedy to Burda Media Polska przejęła udziały niemieckiego potentata Gruner+Jahr Polska, obecnego na polskim rynku od 1993 r. z takimi tytułami jak: „Claudia”, „Focus”, „Gala”, „Glamour”, „National Geographic Polska” i „NG Traveler”. Obce koncerny, jak w żadnym innym kraju europejskim, rosły w siłę pod parasolem polskiego państwa. Transakcję między Burdą i Gruner+Jahr Polska, bez dodatkowych warunków, zaakceptował Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Co? Gdzie? Kiedy?
