Rozdziały otwarte

Na publikację składa się kilkadziesiąt artykułów wybitnego krakowskiego historyka, które ukazały się na łamach takich pism jak „Arcana”, „Rzeczpospolita” czy „W Sieci”.

Pierwsza część „Manipulacje i spory: Krótki kurs” została poświęcona kontrowersjom dotyczącym polskiej polityki historycznej. Poruszono w niej m.in. temat sporu o Jedwabne czy postaci Lecha Wałęsy. W drugiej części „Inspiracje i przekleństwa” znajdziemy eseje o Henryku Sienkiewiczu czy Wojciechu Kilarze, rozważania o aktualności teologii narodu kard. Stefana Wyszyńskiego, ale również przypominający mniej chlubne momenty naszej historii tekst „Lekcja Targowicy”. Część trzecia „Głębsza pamięć imperium” to zestaw analiz historycznych dotyczących relacji polsko-rosyjskich i polsko-radzieckich. Wśród nich znajduje się bardzo ciekawy esej „Historia jako ofiara”, zawierający refleksję na temat powinności i odpowiedzialności moralnej historyka. Czwarta część, zatytułowana „Ostatnie lata”, to zestaw komentarzy do dyskusji nad polską historią, które miały miejsce na przestrzeni trzech ostatnich lat, m.in. do niesławnych słów szefa FBI Jamesa Comeya, który umieścił Polaków w katalogu odpowiedzialnych za Holocaust.

Tematyka jest więc niezwykle różnorodna. Zebrane teksty łączy jednak konsekwentny namysł nad relacją historii i władzy oraz miejscem historii w działalności politycznej. Opisywane przez prof. Nowaka wydarzenia z przeszłości nie są bowiem zamkniętymi rozdziałami, do których nie warto już wracać. Krakowski historyk pokazuje, że historia jest żywa. Nie dotyczy jedynie przeszłości, ale również teraźniejszości i przyszłości.

Autor wskazuje przy tym na zaskakujący paradoks polskiej polityki historycznej ostatnich lat: „Nie ma w niej już miejsca na pozytywne wzory ulokowane gdzieś w przeszłości, przeciwstawione – krytykowanej – przeszłości niedawnej. Polska zawsze była jakoś zła, garbata: brzydka stara panna bez posagu. Złoty wiek jest dopiero tu i teraz”. Profesor Andrzej Nowak po raz kolejny krytykuje pedagogikę wstydu. I walczy o odbudowanie polskiej wspólnoty – z historią, nie przeciw niej.

Andrzej Nowak, „Historia i polityka”, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2016, ss. 400

Sylwia Gawrysiak Idziemy nr 18 (552), 1 maja 2016 r.