Mimo wszystko reagujmy

Co możemy zrobić w sprawie warszawskiej restauracji obrażającej uczucia religijne?

Sporządzić petycję lub się pod nią podpisać. Politykom powinno to uświadomić, że tego typu inicjatywy oburzają nie jednostki, ale masy, a to zagraża porządkowi publicznemu. Trzeba też wywierać presję na polityków różnych opcji, aby na poważnie podjęli temat zmian prawnych i wzmocnienia ochrony wolności religijnej, co będzie z korzyścią dla ludzi różnych wyznań.

Teoretycznie wolność religijna jest chroniona, w praktyce mamy rozbieżności w jej egzekwowaniu, co pokazują przykłady posła Brauna i posłanki Scheuring-Wielgus.

Zakłócanie Mszy może dotyczyć wypełnienia znamion przestępstwa z art. 195 § 1 k.k. Posłanka i jej mąż bronili się, że ich wtargnięcie do kościoła podczas Mszy było przedłużeniem debaty publicznej i dotyczyło sprzeciwu wobec rzekomego zaangażowania politycznego Kościoła, a co za tym idzie, nie nosiło znamion złośliwości. Taką wykładnię przyjęły sądy dwóch instancji, odmiennie zinterpretował ją dopiero Sąd Najwyższy i skierował sprawę do ponownego rozpoznania. Mam wrażenie, że w przypadku zakłócenia obrzędów żydowskich organy ścigania działają dużo sprawniej.

Jak udowodnić obrazę uczuć religijnych?

Karną ochronę uczuć religijnych przewiduje art. 196 k.k., ale z praktyki procesowej wiem, że jego ułomne sformułowanie sprawia trudności interpretacyjne. Uczucia religijne są niematerialne i subiektywne, dlatego ochronie prawnej powinno podlegać samo znieważenie przedmiotu czci religijnej lub miejsca kultu.

Ale na przykład wizerunek „tęczowej” Matki Bożej jako przedmiot należał do tego, kto go trzymał.

Tak, niemniej sam wizerunek stanowi przedmiot czci – takiej wątpliwości nie mamy choćby w przypadku podeptania gwiazdy Dawida. Niestety, obecne sformułowanie art. 196 k.k. praktycznie uniemożliwia karanie z tego tytułu. Pierwszą barierę stanowi kwestia pokrzywdzonego, którego krzywdę trudno udowodnić.

Kolejną przeszkodą jest często niemożność identyfikacji sprawcy obrazy uczuć religijnych. A nawet jeśli się to uda, sąd niejednokrotnie przyznaje wolności słowa wyższość nad wolnością religijną. Wśród wielu takich sytuacji wyjątek stanowi wyrok 5 tys. grzywny dla Dody za wypowiedź o autorach Biblii. Orzeczona przez sądy krajowe kwota wydaje się nieadekwatna do zarobków i społecznego oddziaływania gwiazdy, a mimo to Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał ich wyroki za zbytnią ingerencję w wolność słowa i kazał wypłacić aktywistce zadośćuczynienie w wysokości 10 tys. euro.

W przypadku artystów mamy do czynienia ze swoistym „immunitetem prowokatora”, bo mogą oni powoływać się na wolność ekspresji, pozostając bezkarni. Powoduje to eskalację przemocy i grozi powstaniem niepokojów społecznych na tle religijnym. Dlatego właśnie przepisy chroniące wolność religijną w państwie świeckim mają strzec porządku społecznego i pokoju tam, gdzie współżyją różne grupy wyznaniowe i ateiści.

Ale chronią wybiórczo. Żebyśmy jednak nie zniechęcali się tym, co Pan powiedział, jak możemy reagować?

Niektóre zachowania warto przemilczeć, zwłaszcza jeśli ich nadawcy zależy na rozgłosie. Jeśli przemilczeć się nie da, można złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa z art. 195 lub 196 k.k. O wiele trudniejsze, ale możliwe jest wysunięcie roszczeń cywilnych z tytułu naruszenia dóbr osobistych, do których uczucia religijne należą – tak postąpił jeden z widzów „Klątwy”.

Jeśli z obraźliwymi treściami spotykamy się w internecie, nie komentujmy ich, ale zgłaszajmy je administratorowi. Niestety, polityka większości platform społecznościowych bazuje na prawie amerykańskim, co utrudnia blokadę treści naruszających prawo.

Czy tęczową flagę z figury Chrystusa mogę zdjąć sama?

Tylko jeśli jej pani nie przywłaszczy. Ale uwaga! Poseł, który w Zachęcie próbował podnieść meteoryt z figury Jana Pawła II, został uznany za winnego zniszczenia rzeźby. Niemniej z konsekwencjami nie spotkał się Wojciech Cejrowski, który po prostu ją przykrył. Obawiam się jednak, że jeśli dojdzie do penalizacji „mowy nienawiści”, zdjęcie tęczowej flagi może być karalne.