Persja kojarzy się nam z perskimi dywanami, ogrodami, kotami, z „perskim okiem”. Głębsze zastanowienie przywodzi na myśl historię bodaj największego na świecie imperium, jakim była Persja za czasów dynastii Achemenidów (VI-IV w. przed Chr.).
Grobowiec Cyrusa Wielkiego w Pasargady
Obejmowało ono obszar od Indii po Etiopię. Miłośnicy historii przypomną sobie słynnych perskich wodzów: Cyrusa II Wielkiego, Dariusza Wielkiego czy Kserksesa oraz pochodzący z VI w. przed Chr. tzw. cylinder Cyrusa – gliniany walec, na którym pismem klinowym wypisano po raz pierwszy w historii świata prawo narodów do wolności religijnej. Polakom Persja (a właściwie Iran – od 21 marca 1935 r.) kojarzy się z niezwykłą gościnnością – w latach 1942-44 był to dom dla 115 742 Polaków, w tym 13 948 dzieci. Dla polskich żołnierzy Iran to wspomnienie o niedźwiedziu Wojtku – jedynym chyba na świecie zwierzęciu, które zostało żołnierzem z regularnie wypłacanym żołdem. Dla pallotynów ten kraj to ojczyzna Tomasza Alkusci, współzałożyciela naszego zgromadzenia. Pallotyńskie miejsca święte, naznaczone obecnością założyciela, to Urmia i Patavor.
Z czym Persja powinna kojarzyć się wierzącym? Najpierw z „wielkimi rekolekcjami”, które przeżył lud Boży w czasie niewoli babilońskiej. Po dramatycznym wstrząsie, jakim było zniszczenie Jerozolimy (587/6 r. przed Chr.), przyszedł czas refleksji nad wiarą. Wcześniej wierzono wprawdzie, że Jahwe jest Bogiem najważniejszym, ale… czy jedynym? Kilkadziesiąt lat babilońsko-perskiej niewoli doprowadziło Żydów do przekonania, że ich Pan jest „jeden i jedyny”, a inne bożki to tylko dzieło ludzkich rąk i wyobraźni, uciekanie się do nich zaś to bałwochwalstwo. Było to przejście od monoteizmu względnego do monoteizmu absolutnego. Dalsza refleksja nad wiarą pomogła odkryć Boga Stworzyciela. Religijne doświadczenie Izraela wykreowało obraz Boga, który trwa, strzeże, opiekuje się, czyli jest Bogiem Wybawcą, towarzyszącym Izraelitom w wielkim exodusie z Egiptu do ziemi obiecanej. Zniewoleni Żydzi odkryli nową twarz Boga stwarzającego świat i człowieka. Warto zauważyć, że biblijne pojęcie raju kształtowało się w obcowaniu z ogrodami babilońsko-perskimi (kilka z nich można wciąż oglądać w Iranie).
Jak pisze ks. prof. Waldemar Chrostowski, w niewoli babilońskiej naród wybrany dokonał także olbrzymiej pracy, polegającej na przejściu od tradycji ustnej do pism. To tu zamknięto w księgi różne tradycje ustnego przekazu treści biblijnych. Definitywnie zakończono redagowanie Tory – Pięcioksięgu. Warto też podkreślić, że był to czas powstania instytucji zwanej synagogą, która odegrała zasadniczą rolę w zachowaniu wiary ludzi Starego Testamentu.
Płaskorzeźby w starożytnym pałacu królewskim w Persepolis
Pielgrzymując po ziemi perskiej, odnajdziemy materialne pamiątki czasów biblijnych. Są wśród nich dwa ważne grobowce. Pierwszy z nich, grób proroka Daniela, znajduje się w Suzie – jednej z czterech dawnych stolic imperium perskiego. Daniel towarzyszył śmierci ostatniego króla babilońskiego Baltazara i witał „wybawcę” – Cyrusa Wielkiego; jest on również najczęściej cytowanym w księgach Nowego Testamentu prorokiem. Z kolei starożytna Ekbatana (dziś: Hamadan) to miejsce spoczynku Estery, żony króla Kserksesa I (485-465 przed Chr.), oraz jej wuja Mordechaja. Historia Estery jest źródłem powstania jednego z najradośniejszych świąt Izraela – Purim.
Na 46 ksiąg Starego Testamentu aż 14 w istotny sposób wiąże się ze starożytną Persją. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje księga Tobiasza. Jej akcja toczy się między najazdem asyryjskiego króla Sargona II na państwo Izrael (722 r. przed Chr.) a upadkiem Niniwy (612 r. przed Chr.), na terenach od Ekbatanu (gdzie Tobiasz poślubia Sarę) po Ragę, leżącą w okolicach dzisiejszego Teheranu. W Księdze Barucha (por. Ba 5, 17), sekretarza Jeremiasza, i w Księdze Izajasza (Iz 40, 3-5) odbicie znajduje wyjątkowe przedsięwzięcie, jakim była budowa perskiej Drogi Królewskiej z Suzy do Sardes (2575 km!). Kilka biblijnych ksiąg (m.in. Aggeusza, Zachariasza, Ezdrasza, Nehemiasza) poświęconych jest powrotowi narodu wybranego z niewoli babilońskiej i odbudowie świątyni jerozolimskiej (ukończonej ok. 515 r. przed Chr.).
I na koniec krótkie spojrzenie na Nowy Testament. Oto Mędrcy ze Wschodu, perscy Magowie, przybyli do Betlejem, by oddać chwałę nowonarodzonemu Jezusowi (por. Mt 2, 1-12). W IV w. św. Efrem pisał o nich: „Niebo wysłało jasną gwiazdę jako herolda z wieścią Persom”. W polskiej tradycji perskich mędrców (których grób według tradycji znajduje się w Saveh) nazywamy Trzema Królami. Dawniej w szopkach bożonarodzeniowych przedstawiano ich jako przedstawicieli trzech znanych w średniowieczu kontynentów – Azji, Europy i Afryki. Warto jednak pamiętać o starożytnej tradycji mówiącej, że ojczyzną Trzech Króli była Persja – biblijna ziemia zapomniana.
Grobowiec proroka Daniela w Suzie
***
Materiał przygotowany we współpracy z Pallotyńskim Biurem Pielgrzymkowo-Turystycznym PEREGRINUS, ul. Skaryszewska 12, 03-802 Warszawa, tel. 22 619 15 02, 22 618 67 23, 22 618 68 51, www.bp.ecclesia.org.pl
 |
ks. Roman Tkacz SAC |
Co? Gdzie? Kiedy?
