Cudzoziemka Rut wzorem wiary

Noemi i Rut to dwie wdowy, teściowa i synowa, pozbawione bezpieczeństwa, jakie w tamtych czasach dawało małżeństwo. Doświadczają one nieszczęść i wiodą życie pełne trosk. Na przykładzie ich losów Księga Rut przekazuje takie wartości jak: wsparcie, solidarność, lojalność, wierność i hojność, wskazując jednocześnie, że w zwykłych, codziennych wydarzeniach ma miejsce interwencja Pana Boga. Opowieść o Rut zaprasza nas do refleksji nad zrozumieniem życia, najważniejszych wartości, celów i wyborów, których dokonujemy na tle głębokiej wiary w boskie przeznaczenie.

Zmienne koleje losu

Akcja opowiadania rozpoczyna się w czasach sędziów, kiedy to w Judzie zapanował głód. Elimelek wraz z żoną Noemi i dwoma synami, Machlonem i Chilionem, wyrusza w poszukiwaniu chleba z Betlejem Judzkiego i osiedla się na terenach Moabitów, którzy byli potomkami Lota. Z biegiem lat Machlon i Chilion biorą sobie za żony Moabitki. Spokojny pobyt rodziny na emigracji kończy się i kolejno spotykają ją nieszczęścia. Najpierw umiera Elimelek, a następnie, bezpotomnie, jego dwaj synowie. Z całej rodziny zostają tylko trzy wdowy bez żadnych perspektyw na przyszłość. Ich trudną sytuację pogarsza jeszcze fakt, że Noemi sama jest cudzoziemką, a Rut i Orpa są wdowami po cudzoziemcach. Dlatego też, kiedy Noemi dowiaduje się, że w Judei zakończył się głód, podejmuje decyzję o powrocie do Betlejem.

W tym miejscu księga przedstawia wzruszającą scenę rozmowy Noemi z Rut i Orpą, która świadczy o niezwykle silnej więzi między teściową i synowymi. Mimo przeciwności Moabitki chciały bowiem wyruszyć razem z Noemi do Judy. Ta jednak w trosce o ich przyszłość prosi, aby wróciły do domu swoich matek. Zgodnie z życzeniem Noemi postąpiła jednak tylko Orpa, natomiast Rut wypowiada bardzo ważne słowa: „gdzie ty pójdziesz, tam ja pójdę, gdzie ty zamieszkasz, tam ja zamieszkam, twój naród będzie moim narodem, a twój Bóg będzie moim Bogiem. Gdzie ty umrzesz, tam ja umrę i tam będę pogrzebana. Niech mi Pan to uczyni i tamto dorzuci, jeśli coś innego niż śmierć oddzieli mnie od ciebie!” (Rt 1,16-17).

Słowa te to uroczysta deklaracja wierności Rut wobec Noemi, a także jej narodu, która została potem poparta czynami po przybyciu kobiet do Betlejem na początku żniw. Rut, aby zapewnić pożywienie sobie i Noemi, idzie, według zwyczaju, zbierać kłosy za żniwiarzami (Rt 2,1-23). Pole to należało do Boaza, którego tam spotkała. Słyszał on już o jej lojalności wobec Noemi, poleca więc swoim żniwiarzom, by dobrze traktowali Moabitkę. Kiedy dowiaduje się o tym Noemi, zachęca Rut, aby poszukała Boaza w nocy na klepisku, w nadziei, że ten ją poślubi i w ten sposób stanie się wykupicielem dla Noemi i Rut jako krewny Elimeleka, a zatem także zmarłego męża Rut, Machlona (3,1-18).

W starożytnym Izraelu istniała instytucja małżeństwa lewirackiego, kiedy to najbliższy krewny powinien wziąć żonę po zmarłym. Małżeństwo lewirackie z Rut łączyło się z wykupem ziemi zmarłego męża, którą Noemi sprzedała. Pomimo pewnych trudności plan Noemi został zrealizowany, Boaz odkupił ziemię i ożenił się z Rut, z którą mieli syna Obeda. Księgę kończy genealogia, która wskazuje, że ich potomkiem był Dawid (4,1-18). Dzieje Rut nawiązują także do losów innych kobiet; przede wszystkim wiążą się z córkami Lota, Tamar, Rachelą i Leą. W efekcie spełnienia profetycznego błogosławieństwa Moabitka Rut stała się „niczym Rachela i Lea, z których powstał dom Izraela” (Rt 4,11).

Rut, nazwana przez Boaza „dzielną kobietą”, znalazła swoje ważne miejsce, bo to ona jako matka Obeda i prababka Dawida przyczynia się do przekazania mesjańskiej królewskości i kapłaństwa w narodzie wybranym.

Wierność Moabitki

Solidarność rodziny jest fundamentalną zasadą wyznawaną w tej opowieści i wpływa na jej przebieg od początku do końca. Ta solidarność, która zawiera w sobie wymiar religijny, nadaje kolorytu i energii przez wiele związanych cnót. Decyzja Rut, aby towarzyszyć Noemi w tej nieznanej i niepewnej przyszłości nie tylko pokazuje jej wielką odwagę, ale również poświadcza jej wrażliwą opiekę nad teściową, co będzie wzmocnione i powtórzone w trakcie rozwijania się narracji. Lojalność nawołuje Rut do wypełnienia obowiązku. Mimo tego, że Rut jest cudzoziemką, bardzo łatwo adaptuje się w nowym kraju. Taka narracja stwarza atmosferę tolerancji, która pojawi się później jeszcze raz. Inicjatywa obydwu wdów została już wykazana, tak samo jak ich poświęcenie: Noemi pragnąca, aby obie młodsze kobiety powróciły bezpiecznie do swoich rodzin, i Rut, która woli pozostać do końca z Noemi.

Postawa wewnętrzna Rut może służyć za wzór wierności
wobec daru Bożego Objawienia człowieka wierzącego

Z perspektywy teologicznej tematem przenikającym całe opowiadanie jest motyw wierności (hebr. hesed), lojalności zrodzonej z więzi przymierza. Noemi modli się, by Pan postępował z jej synowymi Orpą i Rut w sposób zgodny z zawartym przymierzem, podobnie jak one postępowały w stosunku do niej i swych zmarłych mężów (Rt 1,8). Później wielbi Boga, który za pośrednictwem Boaza opiekującego się Rut okazał się wierny zawartemu przymierzu, zarówno wobec żywych, jak i umarłych (Rt 2,20). W końcu Boaz prosi o Boże błogosławieństwo dla Rut z powodu jej głębokiej wierności przymierzu, ponieważ troszczyła się nie tylko o swą owdowiałą teściową, lecz wybrała też Boaza, bliskiego krewnego jej zmarłego męża, na swego przyszłego małżonka (Rt 3,10). Motyw wierności przymierzu podjęty w księdze nawiązuje do przymierza Boga z Izraelem. Izraelici są Bożym ludem, Pan zaś jest ich Bogiem. Noemi prosi Boga, by zapewnił pomyślność jej synowej; jej wypowiedź na temat Boaza, którą kieruje do Rut, jest jednocześnie modlitwą o to, by Bóg mu błogosławił. Podobnie słowa, które Boaz wypowiada do Rut, są modlitwą o Boże błogosławieństwo dla niej.