Ogrody Fin w Kaszan, mieście w Persji (obecnie Iran),
z którego według legendy wyruszyli Trzej Królowie
z którego według legendy wyruszyli Trzej Królowie
Dla Greków Wschód oznaczał Anatolię, czyli Azję Mniejszą, a więc miejsce, gdzie wschodziło słońce. Dla Izraelitów z kolei Wschodem były takie krainy, jak Mezopotamia, Arabia lub Persja. Według najstarszej tradycji chrześcijańskiej tajemniczy przybysze mieli być jednak właśnie Persami. Do takiej teorii przychyla się także wybitny współczesny biblista, laureat Nagrody Ratzingera – ks. prof. Waldemar Chrostowski.
Persowie – w odróżnieniu od Arabów i Żydów, którzy są semitami – stanowią (podobnie jak choćby Słowianie, Germanie czy Anglosasi) ludność pochodzenia indoeuropejskiego. Zdaniem archeologów przybyli oni na ziemie dzisiejszego Iranu około piętnastu wieków przed Chrystusem. Warto pokrótce przyjrzeć się ich późniejszym dziejom, a zwłaszcza temu, w jaki sposób nawiązali kontakt z Izraelitami oraz religią i kulturą żydowską.
W 559 roku p.n.e. na tron Persji wstąpił król Cyrus II Wielki, który zapisał się w historii jako wybitny polityk i dowódca wojskowy. Zrzucił on zwierzchnictwo Medów, pokonał Partów i Lidyjczyków, podporządkował sobie Anatolię, Armenię i Kapadocję, a następnie rzucił wyzwanie największej ówczesnej monarchii świata – imperium babilońskiemu. Wojna zakończyła się w 538 roku p.n.e. zdobyciem stolicy wroga – Babilonu. Tam Cyrus zetknął się z Żydami, którzy przebywali wówczas od niemal pół wieku w „niewoli babilońskiej”. Uprowadził ich tam w 586 roku p.n.e. król Nabuchodonozor II, który zdobył Jerozolimę i zniszczył świątynię.
W odróżnieniu od niego Cyrus II zapisał się w historii Żydów jako ich dobroczyńca – zezwolił na powrót z „niewoli babilońskiej” do Ziemi Świętej, a nawet na odbudowę świątyni jerozolimskiej. Władca Persów, który podbił niemal cały Bliski Wschód (z wyjątkiem Egiptu), miał sposobność częstego stykania się z Izraelitami, pochodzącymi także z wcześniejszej fali deportacji.
Przed „niewolą babilońską” w historii narodu wybranego była bowiem jeszcze „niewola asyryjska”. W 722 roku p.n.e. Asyryjczycy uprowadzili do Mezopotamii około 50 tysięcy Izraelitów. Choć przebywali oni na wygnaniu, nie tylko zachowali swą tożsamość religijną, ale nawet utrwalili ją, spisując księgi Starego Testamentu. Odgrywali też znaczącą rolę w państwie Persów, o czym świadczą choćby opisy zawarte w Księdze Estery czy Księdze Tobiasza.
Historycznie jest zupełnie możliwe, że w początkach naszej ery magowie perscy wiedzieli bardzo dobrze o oczekiwaniu Żydów na Króla-Mesjasza. Oczekiwanie to zostało zidentyfikowane z oczekiwaniem Persów na Saushyanta – „pomocnika-zbawcę” – i dlatego niektórzy magowie mogli się interesować bliżej pojawieniem się tej niezwykłej postaci.
prof. Giuseppe Ricciotti
Nie wszyscy Izraelici skorzystali z propozycji Cyrusa, by wrócić do Ziemi Świętej. Część z nich dobrowolnie pozostała na obczyźnie, gdzie dorobili się majątków i osiągnęli pewną pozycję społeczną. Przez kolejne stulecia mieszkali więc nadal w Persji i Mezopotamii, tworząc liczną diasporę, wierną swej religii. Będzie to tak silna wspólnota, że z czasem wywrze ona wpływ na kształt całej religii żydowskiej. To właśnie na tych ziemiach powstanie Talmud, który do dziś jest centralnym elementem judaizmu rabinicznego.
Dzięki temu – jak zauważa ks. prof. Waldemar Chrostowski – „Persowie mieli możliwość przez kilka stuleci zetknięcia się z religią Izraelitów. Mieli możliwość poznania religii biblijnego Izraela. Mieli u siebie tysiące Izraelitów. Można to porównać do sytuacji, jaka istniała w Rzeczypospolitej I i II, kiedy na terenach naszej ojczyzny mieszkały miliony Żydów. I nawet jeżeli między jednymi i drugimi, między Polakami a Żydami, Ukraińcami a Żydami, Białorusinami a Żydami, istniała separacja, to jednak oczywiście ta koegzystencja owocowała także tym, że obie wspólnoty, obie społeczności się znały. Każdy miejscowy chrześcijanin miał jakąś podstawową znajomość tego, czym jest judaizm. I odwrotnie, wyznawcy religii żydowskiej mieli pojęcie o chrześcijaństwie, dlatego że na co dzień spotykali się ze sobą i o siebie się ocierali”.
Dzięki owym pokoleniom Izraelitów w Persji i Mezopotamii judaizm był znany i zgłębiany nie tylko w ramach tamtejszej diaspory żydowskiej, lecz także przez ówczesnych mędrców, kapłanów i prozelitów, wywodzących się z miejscowych ludów. Szczególne zainteresowanie budził wśród Persów, którzy w większości byli wyznawcami zoroastryzmu. Była to religia dualistyczna, uznająca, że losy świata zdeterminowane są przez starcie dwóch sił: Dobra, reprezentowanego przez Ormuzda, czyli Pana Mądrości, oraz Zła, inspirowanego przez Arymana, czyli Złego Ducha. Do judaizmu zbliżał ją duży nacisk kładziony na kwestie etyczne. Według greckich autorów – Ksantosa, Kermodorosa i Arystotelesa – magami nazywano uczniów Zoroastra, czyli zoroastryjskich kapłanów.
Co? Gdzie? Kiedy?
