Polak potrafi

Jak piszą autorzy we wstępie, życie uczonego i badacza nie jest łatwe. Ale życie polskich uczonych zawsze było co najmniej dwa razy trudniejsze. Działali na ziemiach często zacofanych: bez przemysłu, bez tradycji badawczych, bez wsparcia politycznego czy finansowego.

Badania naukowe to wyścig, w którym czasem ktoś wyprzedzi innych o maleńki krok. Gdyby nie II wojna światowa, nasi świetnie wykształceni w międzywojniu inżynierowie i naukowcy doprowadziliby zapewne do tego, że Rzeczpospolita stałaby się liderem w przemyśle lotniczym, budowie pojazdów terenowych czy telefonów bezprzewodowych.

W książce przeczytamy o „naukowych gladiatorach”. Pojazd kosmiczny, kabina promu kosmicznego, kamizelka kuloodporna, walkie-talkie, ręczna kamera filmowa, drabina strażacka – to wszystko polskie wynalazki.

Stefania Chwałek od małego projektowała ubranka dla lalek, aż wynalazła kevlar – materiał stosowany do trwałych hełmów, nart, rakiet tenisowych i jachtów. Józef Hofmann, światowej sławy pianista i kompozytor, zainspirowany kształtem klucza wiolinowego, wynalazł spinacz biurowy, a zapatrzony w niezbędny dla muzyka metronom – obmyślił wycieraczki samochodowe.

Szczególnie fascynujące są rozdziały poświęcone medycynie i odkryciom medycznym. Ludwik Hirszfeld odkrył grupy krwi – dzięki temu możliwe jest jej przetaczanie i ratowanie życia. A zanim do tego doszło, panował pogląd, że zdrowiej jest przetaczać krew zwierzęcą – jakoby czystszą od ludzkiej, bo „nieobarczoną rozwiązłością oraz nieumiarkowaniem w jedzeniu i piciu”. Również Ludwik Hirszfeld odkrył konflikt serologiczny między matką a jej dzieckiem w życiu płodowym – za co zebrał dowody uznania i przeprosiny od międzynarodowego światka, który nie wierzył w jego teorię.

Na kartach książki znajdziemy nazwiska bardziej znane, jak Maria Skłodowska-Curie i Piotr Curie, Mikołaj Kopernik, Ignacy Łukaszewicz czy Edmund Biernacki (ten od wykrywania w organizmie stanów zapalnych przez badanie czynnika OB). Są też nazwiska mniej znane, za to bardziej rozpoznawalne są ich wynalazki: peryskop odwracalny, przenośny aparat do badania akcji serca płodu, wykrywacz min, szczepionka na tyfus.

Książka nie ma kolorowych ilustracji, w ogóle ma ich mało, ale czyta się ją jak doskonałą powieść historyczną czy sensacyjną.

Andrzej Fedorowicz, Irena Fedorowicz, „25 polskich wynalazców i odkrywców, którzy zmienili świat”, wyd. Fronda, Warszawa 2017, 318 s.