W piekle wojny

O roli obozów w systemie policyjnego terroru pisze obszernie Bartosz Januszewski. Bardzo ciekawy jest tekst salezjanina ks. Jarosława Wąsowicza o dokumentach z KL Dachau. Wspomina swoich współbraci zakonnych, byłych więźniów tego obozu, ks. Wiktora Jacewicza i ks. Jana Wosia – poświęcili się oni upamiętnieniu kapłanów, którzy zginęli bądź byli uwięzieni w tym obozie. Udało się ocalić na przykład materiały, z których powstała fundamentalna, kilkutomowa praca „Martyrologium duchowieństwa polskiego podczas II wojny światowej”, ale także choćby dokumenty młodych członków SS szkolonych w KL Dachau dotyczące ich apostazji z Kościołów katolickiego i ewangelickiego. O szpitalu PCK, który powstał zaraz po wyzwoleniu obozu Auschwitz, pisze Szymon Nowak, a Tomasz Toborek przypomina obóz na Przemysłowej w Łodzi, gdzie stworzono piekło dla najmłodszych Polaków. Sylwetkę urodzonej w obozie Auschwitz Stefanii Wernik, która jest jedną z bohaterek filmu „Położna” o służebnicy Bożej Stanisławie Leszczyńskiej, opisuje Jerzy Dąbrowski, a Artur Kubaj przypomina główny niemiecki obóz dla kobiet w Ravensbrück, wśród którego więźniarek były bohaterki powstania warszawskiego.

Kilka tekstów poświęcono martyrologii Żydów. Wojciech Hanus pisze o Polakach ratujących Żydów z Rawy Ruskiej, a Paweł Kornacki o niemieckich zbrodniach na nich na ziemi łomżyńskiej. Kazimierz Krajewski w obszernym tekście przypomina męczenników ziemi nowogródzkiej. „Losy Polaków na Kresach Północno-Wschodnich nierozerwalnie związane są z Kościołem katolickim. To dzięki Kościołowi kresowa społeczność zachowała świadomość narodową i język polski w latach porozbiorowej niewoli carskiej. Wiele zawdzięcza mu także po odzyskaniu niepodległości w 1918” – zwraca uwagę autor. Szymon Pietrzykowski w tekście „Wojna na wyciszenie. Operacja Barbarossa” wraca do inwazji Niemiec na ZSRR.

Marek Klecel przypomina postać Andrzeja Struga, konspiratora, legionisty, pisarza, a Jerzy Dąbrowski pisze o zmarłym niedawno Henryku Atemborskim, ps. Pancerny, żołnierzu Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Z kolei Andrzej Grajewski przedstawia sylwetkę Edwarda Jana Zajączka, twórcy ośrodka pracy narodowej na pograniczu Śląska Cieszyńskiego i Małopolski, który zginął w KL Auschwitz. Ciekawa lektura o tych, którzy zasłużyli, aby o nich nie zapomnieć.