fot. pexels.com
Można się o tym przekonać zwłaszcza wtedy, gdy słuchamy swobodnych rozmów (także w mediach) i innych wypowiedzi ustnych, ale też wtedy, gdy czytamy np. wpisy internetowe, a nawet różnego typu teksty oficjalne. Podobieństwo formalne (graficzne, a zwłaszcza brzmieniowe) sprawia, że często mylimy te słowa, a w konsekwencji używamy ich w niewłaściwych kontekstach. Warto w związku z tym dokładnie poznać szeregi paronimów i zapamiętać różnice między nimi. Dziś ostatnia garść przykładów, które zaczerpnąłem ze „Słownika paronimów, czyli wyrazów mylonych” Małgorzaty Kity i Edwarda Polańskiego.
Kolektura to ‘punkt sprzedaży losów loterii, kuponów gier losowych, liczbowych’, korektura zaś: ‘poprawianie błędów, usterek, nieścisłości, nieprawidłowości, dokonywane zwłaszcza w tekstach urzędowych, np. ustawach’. Do tej pary można jeszcze dodać rzeczownik uwzględniony w cytowanym słowniku przy innej grupie paronimów, czyli koniektura. Ma on dwa znaczenia (za słownikiem PWN): 1 ‘odtworzenie luk w uszkodzonym lub niepełnym tekście’, 2 ‘domysł, przypuszczenie; też: wniosek oparty na przypuszczeniu’.
Konserwatorium to ‘wyższa szkoła muzyczna’, konwersatorium zaś: ‘forma zajęć dydaktycznych na wyższej uczelni, w której dominuje rozmowa, dyskusja ze studentami’.
Labialny to ‘wargowy; głoska labialna to w językoznawstwie głoska wargowa’, labilny zaś: ‘chwiejny, zmienny, płynny, niestały, niepewny’.
Lutnik to ‘rzemieślnik wytwarzający skrzypce i inne instrumenty smyczkowe’, lutnista zaś: ‘muzyk grający na lutni’.
Majuskuła to ‘wielka litera alfabetu; wersalik’, minuskuła zaś: ‘mała litera alfabetu’.
Mariasz to ‘dawna gra w karty’, mariaż zaś: ‘dawniej: małżeństwo, poślubienie kogoś’.
Markierant to ‘dawniej: osoba udająca, że coś robi, stwarzająca pozory, że pracuje’, markietan zaś: ‘dawniej: wędrowny handlarz podążający za wojskiem’.
Maronici to ‘członkowie chrześcijańskiego Kościoła wschodniego, żyjący w Libanie, Afryce i Ameryce Południowej’, maronowie zaś: zbiegli niewolnicy murzyńscy i ich potomkowie w Indiach Zachodnich i w Gujanie, którzy walczyli z kolonizatorami’.
Meteor to ‘ciało niebieskie dowolnego rozmiaru krążące wokół Słońca po orbicie eliptycznej. Obserwowane gołym okiem, jest nazywane spadającą gwiazdą, ponieważ, wchodząc do atmosfery ziemskiej, płonie’, meteoryt zaś: ‘fragment meteoru, który spadł na ziemię, ponieważ nie uległ całkowitemu spaleniu podczas przechodzenia przez atmosferę ziemską’.
Minstrel to ‘średniowieczny wędrowny śpiewak i recytator utworów trubadurów i truwerów’, mistral zaś: ‘gwałtowny, chłodny, suchy wiatr północny, wiejący w dolinie Rodanu i w regionie śródziemnomorskim’.
Morena to ‘przemieszane elementy skalne różnego rodzaju, naniesione i osadzone przez lodowiec’, murena zaś: ‘drapieżna ryba o długim ciele bez łusek, żyjąca w strefie przybrzeżnej ciepłych mórz’.
Jak Państwo widzą, swój subiektywny wybór kłopotliwych paronimów doprowadziłem tylko do litery „m”, a przykłady rozpoczynające się na kolejne litery alfabetu mogłyby stać się podstawą jeszcze kilku odcinków. Kończę już jednak ten wątek zachętą, by starać się używać tylko takich słów, których formy, a zwłaszcza znaczenia jesteśmy pewni. To skutecznie uchroni nas przed popełnianiem błędów wynikających z podobieństwa paronimów.
Co? Gdzie? Kiedy?
