Badanie jamy brzusznej

Wywiad zawsze stanowi pierwszy etap badania lekarskiego. Informacje o dolegliwościach – czasie ich trwania, charakterze – są bardzo ważne. Pacjent z dolegliwościami w obrębie jamy brzusznej musi zwrócić uwagę na to, czy mają one związek ze spożywanymi pokarmami, czy występują nudności, wymioty, czy temperatura ciała nie jest podwyższona. Lekarz z pewnością zapyta także o wypróżnienia. Istotne jest, czy zmienił się ich charakter, czy występują biegunki (to oznacza przynajmniej trzy wypróżnienia w ciągu doby z towarzyszącą zmianą konsystencji stolca na płynny lub półpłynny) lub zaparcia, czy w kale pojawiła się krew, śluz lub pasożyty. Istotną informacją jest także brak apetytu i chudnięcie. Warto się zastanowić, w jakim czasie i ile kilogramów straciliśmy.

Następnym elementem po wywiadzie lekarskim jest badanie przedmiotowe. Zaczyna się ono od oglądania. Pamiętam lekarzy, którzy badanie rozpoczynali od bardzo dokładnego przyglądania się pacjentowi. Przypominali trochę Sherlocka Holmesa; zaskakiwało, jak wiele informacji o człowieku potrafili odczytać z samego wyglądu. Pacjent z dolegliwościami w jamie brzusznej też musi być obejrzany cały. Kolor oczu, szczególnie białkówek, kolor skóry i śluzówek, zmiany na paznokciach wnoszą wiele informacji. Pozwalają już na pierwszy rzut oka rozpoznać żółtaczkę, niedokrwistość, niedobory mikroelementów czy odwodnienie. Obecność blizn, przebarwienia, rozstępy, poszerzone naczynia żylne skóry brzucha też mogą sugerować pewne schorzenia.

Kolejnym etapem badania jest dotykanie. Badanie to pozwala ocenić, czy narządy takie jak wątroba, śledziona, pęcherz moczowy nie są powiększone. Niekiedy już palcami można wyczuć patologiczny guz w brzuchu. Silne dolegliwości bólowe mogą towarzyszyć chorobom żołądka lub dwunastnicy, kamicy dróg moczowych. Mogą sugerować zapalenie uchyłków, wyrostka robaczkowego lub pęcherzyka żółciowego. Silny ból jest także jednym z objawów zapalenia otrzewnej. Zapalenie otrzewnej jest stanem zagrożenia życia. Istnieje kilka objawów, które pozwalają na rozpoznanie tego stanu. Najbardziej znany jest objaw Blumberga: najsilniejsza bolesność pojawia się nie przy powolnym ucisku w określonym miejscu, ale w chwili oderwania dłoni od tego miejsca.

Inne objawy mogą pomóc w rozpoznaniu zapalenia wyrostka robaczkowego, szczególnie przy jego nietypowym położeniu. W zaawansowanych przypadkach zapalenia otrzewnej pojawia się tzw. brzuch deskowaty. Spowodowany jest on najczęściej perforacją wrzodu żołądka lub dwunastnicy lub pęknięciem pęcherzyka żółciowego. Brzuch jest twardy jak deska, ponieważ z powodu rozlanej bolesności występuje obrona mięśniowa. Taki pacjent nie oddaje gazów ani kału. Przy osłuchiwaniu brzucha nie słychać perystaltyki.

Mimo że wiele chorób jamy brzusznej można rozpoznać tylko na podstawie badania lekarskiego, wykonuje się badania laboratoryjne i inne. Zadziwiające, jak bardzo metody diagnostyczne się rozwinęły, ale o tym w następnych odcinkach.

Izabela Pakulska – lekarz Idziemy nr 16 (499), 19 kwietnia 2015 r.