Pikselowa sława

Herostrates był szewcem żyjącym w IV w. p.n.e. w Efezie, owładniętym obsesją zyskania wiecznej sławy. Uznał, że miejsce w historii może mu zapewnić tylko wielka zbrodnia. W 356 r. p.n.e. podpalił efeski Artemizjon, jeden z siedmiu cudów świata. Został skazany na śmierć, a jego imię miało być wymazane ze wszystkich pisanych dokumentów (damnatio memoriae). Jak można się domyślać, procedura wymazania pamięci nie została w tym przypadku przeprowadzona wystarczająco dokładnie, gdyż historia o starożytnym podpalaczu przetrwała w formie wzmianki w jednym tekście. Herostrates jest uznawany za pierwszego terrorystę w dziejach ludzkości. Jego imię stało się synonimem człowieka dążącego za wszelką cenę do osiągnięcia sławy, nawet za cenę przestępstwa. W psychologii taką postawę określa się terminem „kompleks Herostratesa”.

Internet przyczynił się do wypromowania obsesyjnego szukania rozgłosu poprzez prowokujące wypowiedzi czy wręcz transgresyjne zachowania. Kiedyś taka postawa była zarezerwowana dla nastolatków – i większość z nich z tego wyrastała. Problem w tym, że dziś młodzież nie ma dobrego przykładu u osób dojrzałych, szczególnie jeżeli ci, którzy mają być punktem odniesienia, są rasowymi Herostratesami. Bez owijania w bawełnę: takie zachowanie to zgorszenie, a negatywne wzorce należałoby nie nagłaśniać, lecz wymazywać z pamięci, poddawać damnatio memoriae, aby nie szkodziły.

Katechizm podejmuje temat zgorszenia w ramach braku poszanowania dla duszy drugiego człowieka. Wskazuje, że jest poważnym wykroczeniem, jeśli uczynkiem lub zaniedbaniem dobrowolnie doprowadza się drugiego człowieka do poważnego wykroczenia. Nabiera szczególnego ciężaru ze względu na autorytet tych, którzy się go dopuszczają, lub słabość tych, którzy go doznają. „Zgorszenie jest szczególnie ciężkie, gdy szerzą je ci, którzy, z natury bądź z racji pełnionych funkcji, obowiązani są uczyć i wychowywać innych” (KKK 2285).

Zgorszenie może być również spowodowane przez prawo lub instytucje, przez modę lub opinię publiczną. W ten sposób winni zgorszenia są ci, którzy ustanawiają prawa i struktury społeczne prowadzące do degradacji obyczajów i rozkładu życia religijnego lub do warunków społecznych, które, w sposób zamierzony czy nie, utrudniają albo praktycznie uniemożliwiają życie zgodne z przykazaniami. Katechizm nawet dodaje, że „to samo dotyczy dyrektorów przedsiębiorstw, którzy wydają przepisy zachęcające do oszustwa, lub tych, którzy manipulują opinią publiczną, odciągając ją od wartości moralnych” (tamże).