Zakaz wjazdu
Powstają jednak inne rozwiązania. W Warszawie w przyszłym roku ma ruszyć tzw. car-sharing, czyli miejska wypożyczalnia samochodów, działająca podobnie jak rowerowe Veturilo – dzięki temu mieszkańcy nie musieliby przyjeżdżać do centrum własnym autem. Na razie jednak szacunkowe ceny, które zaproponowano, raczej zniechęcają. Stołeczny Ratusz opracował też projekt dokumentu Warszawska Polityka Mobilności, w którym zawarte są takie plany jak zaostrzenie norm miejsc parkingowych dla biur i urzędów, wyłączanie wybranych ulic z ruchu, rozwój komunikacji miejskiej oraz zwiększanie świadomości mieszkańców w zakresie kosztów posiadania samochodu i możliwych oszczędności dzięki podróżowaniu w innej formie.
Zielone Mazowsze zwraca uwagę, że w Polsce szczególnym problemem są stare samochody typu diesel, w dużej liczbie sprowadzane z Niemiec. Fabrycznie umieszcza się w nich filtry cząstek stałych, jednak są one później masowo wycinane, bo właściciele nie chcą płacić za ich regularną wymianę. Choć na razie nie został wprowadzony zakaz wjazdu takich samochodów do centrum, policja ma prawo badać pojazdy pod kątem emisji zanieczyszczeń. – Można to zrobić za pomocą specjalnego urządzenia zwanego dymometrem – tłumaczy Ewa Lutomska. – Jeśli okaże się, że badany samochód ma wyższe emisje, niż zakładają normy, policja ma prawo odebrać właścicielowi dowód rejestracyjny. W dodatku teraz trafiają do Polski volkswageny z wysoką emisją tlenku azotu; podczas testów pojazdu oprogramowanie pozwala ukryć ten fakt. Szacuje się, że w latach 2009-15 takich samochodów wyprodukowano 11 mln.
Małgorzata Małochleb z Fundacji Otwarty Plan, koordynatorka projektu „Czyste powietrze dla Krakowa”, zwraca uwagę, że dużą część zanieczyszczeń stanowią pyły, które zalegają na jezdni. – Samochody, przejeżdżając ulicami, unoszą te pyły w górę, i one cały czas krążą w powietrzu. Aby temu zapobiec, powinno się jak najczęściej czyścić ulice na mokro – wyjaśnia – ale kto to robi? Ważne jest także obsadzanie ulic roślinnością, która pełni ważną funkcję w filtrowaniu powietrza.
W aglomeracjach miejskich dużą część ruchu samochodowego generują osoby mieszkające na przedmieściach, które codziennie dojeżdżają do pracy i szkoły w centrum. – To pytanie dotyczące planowania przestrzennego: czy miasto rzeczywiście musi tak bardzo rozrastać się na zewnątrz, skoro tyle osób codziennie do niego dojeżdża? – zastanawia się Małgorzata Małochleb.
Rowerem lub tramwajem
Zanim zostanie wprowadzone odpowiednie prawo, organizacje pozarządowe starają się przekonać mieszkańców miast do zmiany nawyków. – Wiele zależy od naszych indywidualnych decyzji – mówi przedstawicielka Fundacji Otwarty Plan. – Kiedy tylko możemy, przemieszczajmy się na własnych nogach lub rowerem, a jeśli kondycja i pogoda na to nie pozwalają, wybierzmy autobus albo tramwaj.
Aby mieszkańcy chcieli zrezygnować z samochodów, miasto musi im jednak zapewnić dobre warunki do poruszania się w inny sposób. – Ważnym działaniem jest zmniejszenie prędkości na ulicach i uregulowanie kwestii parkowania na chodnikach – podkreśla Małgorzata Małochleb.
Dobrym pomysłem może być carpooling, czyli korzystanie z jednego samochodu przez kilka osób, np. sąsiadów, którzy jadą do pracy w tym samym kierunku. W Stanach Zjednoczonych pojazdy stosujące to rozwiązanie są uprzywilejowane – na jezdniach są wydzielone specjalne pasy (na wzór buspasów) dla samochodów, w których jedzie co najmniej troje pasażerów. – W Krakowie też był promowany taki sposób podróżowania po mieście, ale na razie nie zyskał popularności – zauważa Małgorzata Małochleb. – Może to kwestia mentalności: Polacy lubią mieć coś na własność, a jeśli już mają samochód, to nie lubią dzielić się nim z sąsiadami. Chyba po prostu musimy do tego dojrzeć.
Kamila Musiatowicz codziennie porusza się po mieście rowerem i stara się zaszczepić ten nawyk także swojemu dziecku. – To bardzo wygodny środek transportu: nie trzeba stać w korkach ani szukać miejsca do parkowania – śmieje się. Jej zdaniem w Warszawie jest coraz więcej udogodnień dla cyklistów, brakuje jednak połączeń między poszczególnymi ścieżkami rowerowymi, szczególnie w centrum miasta.
Czy można ochronić się przed negatywnymi skutkami smogu? W Krakowie popularne są maseczki przeciwpyłowe, jednak te najlepsze są stosunkowo drogie, a trzeba w nich często wymieniać filtry. Maski gorszej jakości nie chronią przed najmniejszymi cząsteczkami pyłów, a to właśnie one są najgroźniejsze, bo potrafią przenikać do krwi i mózgu.
Na stronach internetowych Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska codziennie są dostępne prognozy jakości powietrza. Jeśli stężenie zanieczyszczeń znacząco przekracza normy, powinno się w miarę możliwości ograniczyć przebywanie na zewnątrz. – Problem dotyczy szczególnie małych dzieci i osób starszych, ponieważ one mają mniej wydolny układ oddechowy – tłumaczy Kamila Musiatowicz. – Poza tym warto podejmować aktywność fizyczną, bo ona poprawia nasze możliwości oddechowe. Im lepszą mamy kondycję, tym łatwiej nasz organizm może pozbyć się szkodliwych cząstek.
Jedno jest pewne: kondycji nie poprawimy biegając po ulicach pełnych smogu.
Co? Gdzie? Kiedy?
