We wczesnym imperium rzymskim, sprawiedliwie traktującym poddanych, aprobata dla jego władzy jawi się jako uzasadniona. Ta sama władza rzymska występując przeciw Bogu i chrześcijanom, stała się jednak godna potępienia. Takiej sytuacji dotyczy Apokalipsa św. Jana, gdzie władza domagająca się kultu oraz posługująca się przemocą i kłamstwem okazuje się w istocie szatańska.
Trzeba tu podkreślić, że potoczne kojarzenie Apokalipsy z końcem świata jest tylko po części słuszne. Czasów ostatecznych dotyczą jej końcowe rozdziały, natomiast trzon księgi przedstawia klęski spadające na grzeszną ludzkość w czasach historycznych i zapowiada ratunek dla wiernych Bogu. W tym kontekście występują symbole, które dotyczą po prostu ówczesnego państwa, imperium rzymskiego.
Państwo to przeszło w I wieku po Chrystusie znaczną ewolucję. Pierwsi cesarze zapewnili poddanym z prowincji pokój i sprawiedliwe traktowanie przez urzędników, a konflikty o władzę ograniczały się do stolicy. Zaczęło się to zmieniać, gdy Neron doszedł do pełnoletniości i objął władzę. Jego upadkowi towarzyszyła wojna domowa. Krwawo stłumiono powstanie żydowskie.
Kult państwa i cesarza, który z początku wynikał głównie z lojalizmu części poddanych, nabrał charakteru powszechnego i stał się istotnym elementem panującego w imperium wielobóstwa. W oczach wierzących w jedynego Boga oznaczało to bałwochwalstwo. Kult boski oddawany człowiekowi to obraza Boga prawdziwego. Za Nerona i za Domicjana chrześcijanie byli prześladowani. Ten ostatni kazał się tytułować panem i bogiem (dominus et deus). Wtedy właśnie, po roku 90, zostały przypuszczalnie spisane wizje Apokalipsy.
DWIE BESTIE
Rozdział 13 Apokalipsy opisuje najpierw bestię, drapieżnego potwora. Łączy on cechy różnych groźnych zwierząt, czego inspiracją była Księga Daniela (Dn 7, 1-8). A potwór, którego zobaczyłem, był podobny do pantery, jego łapy jak u niedźwiedzia, a jego pysk jak pysk lwa (Ap 13, 2). W wizji ze starotestamentalnej Księgi Daniela potwory symbolizują kolejne imperia okupujące kraj Izraela. W czasach Apokalipsy musiało to się kojarzyć z Rzymem. Czwartego potwora z Daniela uważano wtedy istotnie za zapowiedź imperium rzymskiego.
Zasięg jego władzy nad światem opisują słowa: została mu dana władza nad każdym plemieniem, ludem, językiem i narodem. Pokłonią się mu wszyscy mieszkańcy ziemi (Ap 13, 7). Władza polityczna dominuje bowiem nad tym światem i militarnie zwycięża chrześcijan. Wyjście potwora z morza mogło oznaczać nadejście od zachodu, bo stamtąd przybyli rzymscy jeźdźcy (po hebrajsku słowa „morze” i „zachód” są tożsame), a także związek z siłami zła i chaosu, których symbolem było wzburzone morze.
Potwór ten ma cechy władcze: na jego rogach dziesięć diademów i na jego głowach bluźniercze imię. Diadem to odpowiednik monarszej korony, a róg jest w Biblii symbolem siły władzy politycznej. Obrazuje to władzę cesarzy. Wielość głów może oznaczać skojarzenie z potworami mitycznymi, jak z pożerającą ludzi sześciogłową Scyllą z „Odysei”. Głowy te kojarzono z kolejnymi cesarzami: potwór to państwo rzymskie, a głowy to władcy. „Bluźniercze imię” dotyczyć może nazywania samego siebie bogiem przez cesarza.
Wzmianki o tym, że potwór został śmiertelnie ranny, ale odżył (Ap 13, 3. 14), można kojarzyć z ówczesnymi legendami o tym, że Neron ocalał mimo klęski w wojnie, zbiegł na wschód i powróci. Zaszyfrowanego imienia Nerona doszukiwano się też w tajemniczej liczbie 666 (Ap 13, 18). Uważano je zarazem za symbol szatańskiego zła.
Istnieje jednak i inne, bardziej prawdopodobne wyjaśnienie, które bazuje na drugim użyciu tej liczby w Biblii (1 Krl 10, 14). Oznacza tam ona ogromną sumę 666 talentów, jakie ściągał z poddanych w podatkach król Salomon. Potworne państwo jest potwornym zdziercą. A tym, którzy nie płacą podatków, władza zabrania udziału w życiu gospodarczym: aby nikt nie mógł kupić ani sprzedać, oprócz mających piętno: imię potwora lub liczbę jego imienia. […] A jego liczba to sześćset sześćdziesiąt sześć.
Co? Gdzie? Kiedy?
