Po odcinku o nazwach terenowych czas przejść do tematu, od którego cały ten minicykl onomastyczny się zaczął, czyli do nazw miejscowych. Warto tu wyjaśnić, że niekiedy stosuje się do nich termin oikonimy, ale w rzeczywistości ma on nieco szerszy zakres, obejmuje bowiem nie tylko nazwy miast i wsi, lecz także części wsi, kolonii, przysiółków, leśniczówek, młynów itp.
Językoznawcze badania nad nazwami miejscowymi mają najdłuższą tradycję i najobfitszy dorobek (kolejne grupy onimów najczęściej poddawane naukowemu oglądowi to nazwiska i nazwy wodne). W związku z tym istnieje wiele koncepcji ich podziału i opisu. Współcześnie najbardziej rozpowszechnione są dwie: klasyfikacja semantyczna Witolda Taszyckiego, która opiera się na cechach znaczeniowych nazw miejscowych, oraz klasyfikacja strukturalno-gramatyczna Stanisława Rosponda, która z kolei bierze pod uwagę cechy formalne nazw.
Przyjrzyjmy się temu pierwszemu podziałowi, który dobrze pozwala wyjaśnić pochodzenie i pierwotne znaczenie nazw miejscowych. Zgodnie z tą koncepcją opisu wśród nazw miejscowych można wyróżnić po pierwsze nazwy patronimiczne, które należą w Polsce do najstarszych i najliczniejszych. Ich określenie pochodzi od łacińskiego słowa pater (‘ojciec’), a pierwotnie były one określeniami osób mieszkających w danym miejscu, będących czyimiś potomkami (np. potomkami założyciela czy właściciela danej miejscowości), bądź też pozostających w jakiejś zależności wobec właściciela. Nazwy takie najczęściej pochodzą od imion lub nazwisk (rzadziej od nazw funkcji czy tytułów), a charakterystyczne ich zakończenia to -icy,-ice lub -yce (za pomocą przyrostka -ic w staropolszczyźnie tworzono nazwę czyjegoś potomka, np. syn króla to królewic(z), pana – panic(z), starosty – starościc, wojewody – wojewodzic, a księdza, który pierwotnie oznaczał władcę – księżyc). Ten typ nazw miejscowych reprezentują np. Adamowice (od Adam), Janowicy (od Jan), Marcinowice (od Marcin), Bolesławiec (od Bolesław), Gortatowice (od niemieckiego Gothart), Wawrzeńczyce (od Wawrzyniec). Rzadsze są w tej grupie nazwy typu Biskupicy, Biskupice (pierwotnie oznaczająca poddanych biskupa, czyli mieszkańców wsi do niego należącej).
Nazwy patronimiczne tworzone były nie tylko za pomocą przyrostka -icy,-ice, -yce, lecz także np. przyrostka -ęta (np. Janowięta – od Jan, Piotrowięta – od Piotr), -ce, (np. Dobiesławce – od Dobiesław), -owce, (np. Iwanowce – od Iwan) czy -ińce (np. Czaplińce). Z drugiej strony bywa i tak, że zakończenie -ice spotykamy w nazwach innego typu, mianowicie topograficznych, czyli takich, które pochodzą od określeń miejsca zamieszkania jakiejś grupy ludzi (np. Poddębice, Nagórzyce, Zagórzyce). Występuje ono także np. w niektórych nazwach pierwotnie określających mieszkańców ze względu na ich tzw. powinności służebne wobec właściciela lub wykonywany zawód. Te ostatnie nazwy są nazywane służebnymi. Są one jednymi z najstarszych nazw miejscowych i wywodzą się z czasów, gdy grupy ludzi zamieszkujących jakiś obszar pełniły określoną funkcję, np. trudniły się kowalstwem, wytwarzały broń, siodła czy beczki, hodowały i szkoliły ptaki do polowań, dostarczały miód itp. Od określeń tych ludzi tworzono następnie nazwy miejscowe. Tak właśnie powstały np. Bartniki, Bednary, Grotniki, Kowale, Kuchary, Psary, Rybaki, Skotniki czy Sokolniki.