Nie znam się, ale...

„W tym domu mówimy tylko na tematy, na których się znamy” – takie hasło widnieje w jadalni pewnej wielodzietnej rodziny. Oczywiście nie oznacza to, że przy ich rodzinnym stole panuje grobowa cisza, bo nikt nie czuje się na siłach otworzyć ust. Jak w każdej zdrowej rodzinie jest tam sporo ożywionych dyskusji, w których zwykle zaangażowanie tych, którzy mniej się znają na danym temacie, jest o niebo większe od zaangażowania prawdziwych ekspertów.

Korelacja pewności siebie z posiadaną wiedzą i umiejętnościami została dogłębnie przestudiowana. Efekt Dunninga-Krugera to tendencja poznawcza, dzięki której osoby o niskich zdolnościach w danym zadaniu przeceniają swoje możliwości. Zjawisko mierzy się poprzez porównanie samooceny z obiektywnymi wynikami. Na przykład uczestnicy badania są proszeni o wypełnienie kwestionariusza, a następnie oszacowanie, jak dobrze im poszło. Ta subiektywna ocena jest następnie porównywana z tym, jak dobrze wypadli w rzeczywistości. Efekt ten może prowadzić ludzi do podejmowania złych decyzji, takich jak wybór kariery, do której się nie nadają, lub działanie w sposób niebezpieczny dla siebie lub innych, ponieważ nie są świadomi, że brakuje im niezbędnych umiejętności. Może również powstrzymywać osoby dotknięte tym problemem przed zajęciem się swoimi niedociągnięciami w celu poprawy siebie.

Często bywamy ślepi na własną ignorancję. A bez prawdziwej wiedzy nie jesteśmy w stanie rozpoznać swoich błędów i ograniczeń. Mimo to bywamy naprawdę pewni siebie, ponieważ umysł ignoranta nie jest czystą kartą. Jest zagracony iluzją wiedzy, taką jak mylne doświadczenia, przypadkowe fakty i intuicje. Nie jesteśmy też w stanie docenić wiedzy innych i nie potrafimy uwzględnić informacji zwrotnej ani się poprawić. Jesteśmy pewni, że wiemy wszystko, więc dlaczego mielibyśmy słuchać kogoś innego?

Josemaría Escrivá pisał: „myśleć, że twoje czyny i słowa są lepsze niż to, co mogliby uczynić lub powiedzieć inni; pragnąć, aby zawsze wyszło na twoje; dyskutować bez racji lub kiedy ją masz, nalegać z uporem czy w niewłaściwy sposób; wygłaszać swoje zdanie, kiedy cię o to nie proszą lub kiedy nie wymaga tego miłość; pogardzać punktem widzenia innych (…)” – to oczywiste oznaki braku pokory (zob. „Bruzda” 263). Pokora jest kluczem do prawdziwej mądrości.